Ný saga - 01.01.1988, Qupperneq 72

það er bara einn maður sem
segir frá þessu og enginn ann-
ar þá hlýtur sá sém er að skrifa
um efnið að verða tortrygg-
inn, annaðhvort sé maðurinn
að reyna að gera glennu eða að
þetta sé eitthvert rugl. En ef
annar maður segir svipað, og
því fleiri sem minnast á sama
hlutinn þá hlýtur maður að
taka þetta sem gott og gilt.
Það er þess vegna sem maður
leggur sem mesta áherslu á að
fá svör frá sem allra flestum.
Maður rekur sig oft á það
þegar maður er að reyna að fá
nýja heimildarmenn í ein-
hverri sveit þá segja menn:
„Ja, er hann Jón á Hofi ekki
búinn að segja ykkur þetta allt
saman?“ og telja að þar með
sé málið afgreitt eða jafnvel að
þeir segi bara: „Nú, stendur
þetta ekki allt í Islenskum
þjódháttum eftir Jónas frá
Hrafnagili?" Þó að það sé hin
prýðilegasta bók þá er hún
háð sínum takmörkunum. Því
fleiri heimildir sem eru um
sama fyrirbærið því traustari
er sú heimild.
Hversu vísindaleg söfnun
er þetta miðað við þærkröfur
sem gerðar eru t.d. um skoð-
anakannanir nútímans?
Eg held að þessar athuganir
okkar séu langtum marktæk-
ari en venjulegar skoðana-
kannanir. Því að í skoðana-
könnunum eru menn að búa
sér til einfalt krossapróf, ligg-
ur mér við að segja. Ég er ekki
að segja að það gefi ekki vís-
bendingar, en ég myndi aldrei
taka venjulega skoðanakönn-
un gilda sem áreiðanlega
heimild, fjandinn hafi það. Ja,
ég myndi taka henni með var-
úð eins og maður hefur séð
þetta framkvæmt. Hins vegar
verð ég að segja að það er nátt-
úrlega óskaplegt verk að vinna
úr þessu þegar maður hefur
um það bil hundrað svör
við sömu spurningaskránni,
hvaðanæva að af landinu, og
hvert svar er að meðaltali 10—
15 þéttskrifaðar síður. En
þegar búið er að setja svörin
við hverri spurningaskrá inn á
textaleitarforrit, eins og mað-
ur er að vonast til, þá breytist
öll aðstaða til að leita að heim-
ildum.
Nú er það svo að við erum
fyrst og fremst að spyrja um
vinnubrögð, það er kjarninn í
þessu. Ef ég væri að spyrja um
eitthvað varðandi járnsmíði
myndi ég auðvitað leita til
járnsmíðafélagsins. Ef ég væri
að spyrja um eitthvað varð-
andi afgreiðslu í búðum
myndi ég leita til Verslunar-
mannafélagsins, eða Félags af-
greiðslustúlkna í brauða- og
mjólkurbúðum, sem einu
sinni var til. Þannig að ég held
að maður hljóti að fara tals-
vert eftir starfsstéttum af því
að maður er að spyrja um
vinnubrögð.
En efþú væri að spyrja t.d.
hvenær fólk borðaði hádegis-
mat?
Ef að svo væri þá myndi ég
fara svipaða leið og skoðana-
kannanirnar. Þegar það er
eitthvað sem nær yfir alla jafnt
og það getur verið mismun-
andi eftir fjölskyldustærð eða
vinnulagi fólks hvenær það
Ef það er bara einn
maður sem segir frá
þessu og enginn
annar þá hlýtur sá
sem er að skrifa um
efnid að verda
tortrygginn,
annadhvort sé
maðurinn að reyna
að gera glennu eða
að þetta sé eitthvert
rugl.
borðar sínar máltíðir og ann-
að því um líkt.
Það fer eftir eðli spurning-
anna?
Já, það fer eftir eðli spurn-
inganna.
Hver er þá munurinn á
þeim svörum sem þið fáið og
því sem finnst í sjálfsævisög-
um eða ævisögum fólks sem
lifði frá 1880—1950?
Þá segja þau frá því sem
þeim finnst hafa gerst „merki-
legast“ á sinni ævi og það eru
oft svaðilfarir og eitthvað
dramatískt. En fólk almennt,
alveg eins og í Islendingasög-
unum, það segir ekki frá dag-
legum háttum því að í fyrsta
lagi þá finnst þeim að ekkert
merkilegt að segja frá og svo
finnst þeim að þetta hljóti allir
að vita. Það eru eðlileg við-
horf manns, sem t.d. lifír í dag
að honum finnst hann ekki
þurfa að segja frá því sem allir
viti. Það er höfuðmunurinn
að í sjálfsævisögum eru menn,
a.m.k. langflestir, að segja frá
einhverju sem þeim finnst
hafa verið stærri atburðir í
sínu lífi. Það eru undantekn-
ingar • frá þessu, t.d. hjá
Tryggva Emilssyni og Krist-
leifi Þorsteinssyni, þar eru
virkilega nákvæmar lýsingar,
en yfirgnæfandi meirihlutinn
er með þetta sjónarmið að
segja frá einhverju sem þeim
finnst „merkilegt".
Miðað við sjálfsævisögur
eða ævisögur sem hafa verið
töluvert notaðar, þá eruð þið
að búa til nýjar heimildir og
hvert er viðhorfykkar til þess
að búa til heimildir?

70