Ný saga - 01.01.1988, Qupperneq 73

Ég myndi nú kannski orða
þetta svolítið öðruvísi, við er-
um að safna heimildum en
ekki búa þær til. Þegar t.d. Jón
Arnason og þeir fóru að safna
þjóðsö.gum, þá voru þeir ekki
að búa til þjóðsögur, þeir
skrifuðu þær niður eftir öðr-
um og reyndu að safna þeim
systematískt.
Nú sitjið þið inni á skrif-
stofu og búið til spurningar
og spekúlerið íþví við hverju
þið viljið fá svör. Síðan fellið
þið spurningarnar undir
ákveðna skrá. Þá er valið fólk
sem á að svara þeim. Skrárn-
ar eru sendar út og svör fást.
Svo kemur aðþvíað vinna úr
þessu. Þá er mjög mikilvægt
að bera saman svörin því
þarna eru kannski tveir, þrír
fjórir, sem svara á svipaðan
hátt. Þarna er komin ný
heimild. Það er ekki verið að
spinna hana upp, en það er
verið að búa til nýjan heim-
ildarílokk. Svörin eru settinn
á tölvu, notað textaleitarfor-
rit og það er hægt að gefa
stikkorð. Síðan kemur e.t.v.
fræðimaður og hann biður
um það sem hann er að leita
að og þarna fær hann alveg
nýjan heimildarflokk sem
finnst ekki annars staðar. Þið
eruð á þennan hátt að búa til
heimildir, er það ekki?.
Ég kann ekki við orðalagið
„að búa til heimildir". Það er
eins og við séum að skálda
upp. Ég vil segja að við séum
að búa til heimildabanka, og
við hvetjum fólk til að láta af
hendi rakna heimildir, sem
ella kynnu að glatast að eilífu.
Er minni fólks gott efþess-
ar heimildir eru bornar sam-
an við aðrar heimildir ?
Það er eitt í þessu sem mað-
ur þekkir vel. Fólk sem er
orðið minnisskert á nútímann
getur verið alveg hreint og
tært á það sem var í bernsku
þess og æsku. Þetta er nokk-
uð, sem er bara líffræðilegt
fyrirbæri, og allir læknar
þekkja: langminni getur verið
í lagi þótt menn muni ekki það
sem þeir sögðu fyrir klukku-
tíma. En þetta veldur því oft
að heimildarmenn taka að
vantreysta sjálfum sér sem er
óþarfi. Auðvitað er fólk ákaf-
lega misminnugt. En ég get
ekki séð að það sé nokkur
munur á þessum heimildum
og þeim sem menn skrifuðu
sem endurminningar jafnvel
fyrr á öldum. Auðvitað er
kannski mest að marka það
sem er skrifað jafnóðum eins
og annálar, maður getur svo
sem fallist á það sjónarmið.
En ég get ekki séð að það sé
neinn eðlismunur á þessu og
þegar t.d. Jón í Hrepphólum
er að skrifa Biskupaannála um
1600.
Fólk man kannski ekki ár-
töl en veit nákvæmlega
hverju það klæddist og hve-
nær það borðaði, sem er
kannski frekar það sem þið
eruð að slægjast eftir?
Já, það er eitt vandamálið.
Ef fólk man ekki ártalið upp á
hár, finnst því eins og allt sé að
hrynja, þá sé allt glatað. En
það kemur okkur náttúrlega
lítið við hvort eitthvað gerist
árið 1926 eða 1927. Varðandi
tiltekna atburði getum við
sjálf leitað í rituðum heimild-
um. Það er frekar klæðaburð-
ur og matarvenjur sem skipta
máli. Það er náttúrlega mjög
gott að vita áratuginn svona
hér um bil. Fólk miðar oft við
einhvern viðburð, t.d. fyrir
eða eftir fyrra stríð, eða Al-
þingishátíðina eða hvort það
var í kreppunni eða fyrir
kreppuna.
I sambandi við þá sem
svara, hefurðu fundið ein-
hvern mun á þeim sem aldir
eru upp í þéttbýli og hinum
sem eru í sveitinni. Muna
þeir betursem eru í sveitinni?
Ég er ekki viss um að þeir
muni betur en þeir eru hlut-
fallslega miklu fúsari til að
svara. Það er auðveldara að fá
menn úr bændastétt, karla og
konur, til að svara heldur en
t.d. sjómenn og verkamenn.
Afhverju ætli það sé?
Ég veit það ekki, en ég hef
vissar hugmyndir. Það er
ákveðin hefð í bændasamfé-
laginu að menn skrifi. Menn
héldu þó ekki væri annað en
ærbækur og menn skrifuðu
niður dálítið um veðrið og
jafnvel dagbækur og menn
skrifuðu talsvert sendibréf.
Bara þetta að skrifa, það vafð-
ist ekki eins mikið fyrir. En í
kaupstöðum þá er einhvern
veginn minna um skrif, af
hverju sem það stafar. Menn
héldu ekki sams konar bú-
reikninga í kaupstöðunum og
menn þurftu ekki eins að
skrifa bréf milli nágrannanna,
það var styttra að fara og síðan
kemur síminn. Kringumstæð-
Þad er
höluðmunurinn að í
sjálfsævisögum eru
menn, a.m.k.
langflestir, að segja
frá einhverju sem
þeim finnst hafa verið
stærri atburðir í slnu
lífi.
Ég vil segja að við
séum að búa til
heimildabanka, og
við hvetjum fólk til að
láta af hendi rakna
heimildir, sem ella
kynnu að glatast að
eiiífu.
71