Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2007, Side 46

44
Katrín Axelsdóttir
vegar hefur myndin nógt kannski valdið því að setningar hljómuðu an-
kannalega: borðaðirðu nógt?, nú er nógt komið. Það þarf því ekki
endilega að gera ráð fyrir að beygðar myndir lýsingarorðsins eigin(n)
hafi valdið misskilningi. Kannski var nóg að með sumum beygðum
myndum gátu setningar hljómað ankannalega og því var sneitt hjá
þeim og óbeygð mynd notuð í staðinn.
4.5.2 Erlend áhrif
Um eigin(n) eru merkilega fá dæmi í fomu máli eins og fram hefur
komið. Það getur bent til þess að orðið hafi lítið verið notað. Hér má
minna á að fommálsdæmin er frekar að finna í þýddum ritum en frum-
sömdum (sbr. 3.2). Fleiri dæmi sjást í ritum frá 16. öld og síðar. Á 16.
öld fóm erlend áhrif á íslenskt mál vaxandi, ekki síst dönsk. Spyrja má
hvort þetta sé tilviljun.
Það virðist aðallega vera á 16. öld sem fom beyging eiginn riðlast
og fljótlega eru aðeins tvær myndir eftir. Hér má kannski líta til
dönsku. Fljótt á litið mætti ætla að danska egen hefði aðeins getað náð
að hafa áhrif á tíðnj eigin(n) en ekki á beygingu orðsins. En það er
ekki víst. Ef danska egen hefur leitt til stóraukinnar notkunar á orðinu
eigin(n) má kannski jafnvel líta á það sem hálfgildings tökuorð. Breyt-
ingin á beygingunni getur hugsanlega stafað af aukinni notkun orðs-
ins meðal fólks sem þekkti kannski hið foma beygða orð en var það
ekki tamt; það tengdi hið „nýja“ orð því ekki við það sem fyrir var í
málinu heldur fór með það eins og tökuorð, en óbeygjanleg tökuorð
vom farin að sjást á þessum tíma, sbr. 4.2. Það er ekki einsdæmi að
innlend orð séu jafnframt tökuorð. Óbeygða lýsingarorðið frí barst
sem tökuorð í málið á 15. öld en stofninn frí (sbr. frjáls < *frí-hals)
var samt til fyrir í málinu (Veturliði Óskarsson 2003:249).80
80 Nefna má fleira af svipuðu tagi. Orðið sko er boðháttur af sögninni skoöa. En
það hefur orðið fyrir áhrifum af notkun danska orðsins sgu. Uppruninn er þannig tvö-
faldur, „étymologie croisée" (Helgi Guðmundsson 1981:102-106). Nokkur hliðstæða
við þetta eru enn fremur orðin já og nei. Þau koma mjög sjaldan fyrir í fomum ritum.
í yngri ritum virðast vera fleiri dæmi. En á 16. öld og síðar, einkum með tökuorðinu
jú úr dönsku, breyttist notkun þessara orða og íslenska kerfið varð eins og danska
kerííð. Það er algengt vestur-evrópskt kerfi játana og neitana, sbr. t.d. dönsku ja, nej,