Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2007, Side 139

„Hvernig niðurhel ég?
137
með greini. Hugsanlegt er samt að þessar háu tölur sýni að upphafs
sterku beygingarinnar sé að leita í nafnorðinu niðurhal sem oftast
merkir ‘það að hala niður’. Nafnorð með slíka myndun og merkingu
gefur ekki endilega til kynna veika sögn; sögnin gæti allt eins verið
sterk. Lág tíðni myndarinnar niðurhölun ýtir heldur ekki undir veiku
myndina.
Hér áður var minnst á að í norsku hefði sögnin like orðið sterk í
norskri mállýsku, lika. Af orðum Engers (1998:124—125) má ráða að
ekki sé útilokað að gerð sagnarinnar eða hljóðafarið hafi ráðið ferðinni.
Alveg er hugsanlegt að gera ráð fyrir hinu sama um kvíða enda eru
flestar sagnir af gerðinni -íC- sterkar. En hvað þá um niðurhalal
Vissulega eru ala og kala enn sterkar. A hinn bóginn er mala það ekki
lengur og gala varla. En er hugsanlegt að hlaða, sbr. hlaða niður og
niðurhlaða, hafí haft einhver áhrif? Fræðilega séð er það ekki útilokað.
A Netinu eru t.d. miklu fleiri dæmi um sagnarsambandið hlaða niður
en sambandið hala niður. Tölumar snúast hins vegar við séu sagnimar
samsettar. Þá em fá dæmi um niðurhlaða en mikill fjöldi um niður-
hala.27 Samsetta myndin niðurhala leiðir hugann einmitt að þeirri
staðreynd að í samsetningu getur beyging höfuðsins breyst frá því sem
var áður. Dæmi um þetta em fjölmörg í íslensku. Sögnin vega er ávallt
sterk en samsetta sögnin yfirvega beygist hins vegar veikt. Lýsingar-
°rðið úrillur er í miðstigi úrillari en illur beygist óreglulega og er í
niiðstigi verri. Af sama toga er það þegar fleirtala nafhorðsins tölvumús
er tölvumúsir í stað hins reglulega tölvumýs. Vandinn er hins vegar sá
að í samsetningum er það algengast að beygingin einfaldist frá því sem
aður var eins og þessi dæmi sýna.
Hér hafa ýmsir möguleikar verið nefndir sem lýsa því ferli sem
h^fur átt sér stað við það að ósamsett sögn verður höfuð í samsettri
Segn (agnarsögn) eða er notuð í sagnarsambandi; þá em dæmi þess að
uPphafleg beyging ósamsettu sagnarinnar breytist að hluta til eða að
°llu leyti. Hvort lýsingin dugir sem skýring á orsökum skal hins vegar
ðsagt látið.
27
30. ágúst 2008 var talan 5.850 um hala niður en 19.600 um hlaða niður. Um
niðurhlaða eru dæmin 756 en niðurhala 20.300. í öllum tilvikum var einungis leitað
að nafnhætti. Tölumar em hér birtar hráar.