Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2007, Blaðsíða 202

200 Ritdómar
Á bls. 356 er því aftur á móti haldið fram að forsetningarliðimir með eftirfarandi
sögnum séu rökliðir:
(7) a. Fjölskylduna vanhagar um ýmislegt.
b. Sumum leikumm hættir til ofleiks.
c. Mér veitir ekki af góðu fríi.
Eftirfarandi spuming vaknar: Flvaða einkenni em notuð til þess að greina á milli
skyldubundinna forsetningarliða sem em rökliðir og skyldubundinna forsetningarliða
sem em ekki rökliðir? Þetta virðist hvergi vera rætt í bókinni og hvergi að finna neina
skýringu á því hver undirstöðureglan hér er.
3.6 Forgangsröð merkingarhlutverka
í undirkafla 8.4.2 um rökformgerð sagna og sagnasambanda er gerð grein fyrir inn-
byrðis röð rökliða út frá því hvar þessir rökliðir standa í „forgangsröð/lista“ merking-
arhlutverka í alheimsmálfræðinni. Þessari forgangsröð er t.d. lýst á bls. 378:
(8) gerandi > skynjandi > mark > þema ...
Vegna þeirra vandkvæða sem þessi forgangsröð/listi hefur haft í för með sér í setn-
ingafræðilegum rannsóknum hafa endurbættar hugmyndir verið settar fram um rök-
formgerð sagna en þær ganga út frá því að rökformgerð sé ekki byggð á neinum
forgangsraðarlista í alheimsmálfræðinni heldur ráðist hún af merkingu sagnarinnar
eða sagnasambandsins (sjá t.d. Croft 1998). Þar með verða merkingarhlutverk og rök-
formgerð leidd af merkingu sagna og sagnflokka en eru ekki sjálfstæðar stofneindir
(e. primitives) í setningarfræði. í framhaldi af því má svo hugsanlega gera ráð fyrir
því að það sé einmitt merking sagna og sagnflokka sem sé hluti af einhvers konar
alheimsmálfræði sem aftur skýrir það að sömu/svipaðar rökformgerðir er að finna í
flestum tungumálum. Þessum hugmyndum hefur einnig verið beitt á rökformgerð
sagna í íslensku (sjá Jóhönnu Barðdal 200 lb og Þórhall Eyþórsson og Jóhönnu Barð-
dal 2005).
3.7 Merkingarhlutverk og sagnflokkar
Á bls. 381 í kaflanum um tengsl merkingarhlutverka og fallmörkunar er þvi haldið
fram að þágufallsfrumlög séu yfirleitt alltaf reynendur eða skynjendur og nokkur
dæmi nefnd um það, þ.m.t. dæmi eins og eftirfarandi:
(9) a. Njáli óx ekki skegg.
b. Jóni er engin launung á því.
Mér er algjörlega óskiljanlegt hvemig staðhæfmg um þann eiginleika frumlagsins
Njáls að hafa ekki vaxið skegg getur leitt til þeirrar greiningar að þágufallsfrumlagið
Njáli í (9a) sé reynandi/skynjandi. Sagnasambandið þgf. + vaxa + nf. er ekki einu
sinni skynjandasagnasamband heldur tilheyrir þetta sagnasamband flokki sem tjáir