Uppeldi og menntun - 01.01.2011, Blaðsíða 63

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (1) 2011 63
BrynJar ÓlafSSon og gÍSli ÞorSteinSSon
Tafla 1. Heiti handmenntagreina (Brynjar Ólafsson, 2008)
Ár Hvar nafnið kemur fram Handmenntir/mjúk efni Handmenntir/hörð efni
s.s. textílar s.s. tré og málmar
1900 Umfjöllun Skólaiðnaður og Skólaiðnaður og
um handmenntir heimilisiðnaður heimilisiðnaður
1936 Lög um barnafræðslu Handiðja Handiðja
1948 Drög að námsskrám Handavinna stúlkna Skólasmíði pilta
fyrir barnaskóla
og gagnfræðaskóla
1960 Námsskrá fyrir nemendur Handavinna stúlkna Handavinna drengja
á fræðsluskyldualdri
1977 Aðalnámskrá grunnskóla Mynd- og handmennt: Mynd- og handmennt:
hannyrðir smíði
1989 Aðalnámskrá grunnskóla Mynd- og handmennt: Mynd- og handmennt:
hannyrðir smíði
1999 Aðalnámskrá grunnskóla Listgreinar: Upplýsinga og tæknimennt:
textílmennt hönnun og smíði
2007 Aðalnámskrá grunnskóla Listgreinar: Hönnun og smíði
textílmennt
kynjUð námskrá
Allt fram að útgáfu aðalnámskrár grunnskóla 1976–1977 var viðhöfð kynjaskipting í
handmenntum. Stúlkur lögðu stund á sauma og drengir á smíðar. Þessi kynjaskipting
var arfur frá hefðbundinni verkaskiptingu á heimilum. Húsmæðurnar útbjuggu föt á
heimilisfólkið á meðan karlmennirnir sinntu útiverkum og þurftu m.a. að vera sjálf-
bjarga með smíði og viðhald verkfæra og húsa. Jón Þórarinsson taldi að kenna ætti
drengjum jafnt sem stúlkum skólaiðnað. Þar sem meginmarkmið skólaiðnaðarins
voru uppeldislegs eðlis, s.s. að temja nemandanum reglusemi, eftirtekt, nákvæmni,
og athygli, þá taldi hann fullt eins nauðsynlegt að stúlkum yrði kenndur skólaiðnaður
sem drengjum. Enda er „flest kvenfólksvinna, sem svo er kölluð, svo löguð, að henni
eru samfara of miklar kyrrsetur, ekki síst meðan kvenfólkið er við nám“ (Jón Þórarins-
son, 1891, bls. 9). Það var ekki fyrr en mörgum árum síðar að umræðan um hvort
kenna ætti báðum kynjum jafnt sauma og smíðar varð áberandi.
Árið 1970 rituðu Gerður G. Óskarsdóttir og Ásdís Skúladóttir greinar um sam-
kennslu drengja og stúlkna í handmenntum. Gerður telur að sú skipting sem hafi
verið við lýði, þ.e. að drengir læri smíðar og stúlkur að sauma, sé úrelt vegna breyttra
þjóðfélagsaðstæðna. Konur fari í auknum mæli út á vinnumarkaðinn og fæstar þeirra
leiti í störf tengd saumaskap. Að mati Gerðar á að kenna stúlkum og drengjum handa-
vinnu saman frá byrjun (Gerður G. Óskarsdóttir, 1970). Ásdís tekur í sama streng og
gagnrýnir kynjaskiptingu í handmenntakennslu. Hún segir m.a.: „Markmið og verk-
efnaval handavinnunnar byggist greinilega á hefðbundinni verkaskiptingu karla og
kvenna, verkaskiptingu sem óðum er að hverfa, enda á hún ekki rétt á sér sem regla
né markmið í nútímasamfélagi“ (Ásdís Skúladóttir, 1970, bls. 176). Hún gagnrýnir