Uppeldi og menntun - 01.01.2011, Blaðsíða 145

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (1) 2011 145
konur fengu fyrst kosningarétt. Í kaflanum um vinnumarkaðinn hefði einnig mátt
ræða hið breytta samfélag á Íslandi undir lok 20. aldar, þ.e. um þann fjölda einstak-
linga af erlendum uppruna sem býr hér og hver staða þeirra sé, einkum með tilliti
til kyns og kyngervis. Graf eða tölulegar upplýsingar um hlutfall karla og kvenna í
helstu starfsstéttum hefði einnig verið áhugavert og stutt betur við annars góðan texta
kaflans og röksemdafærslu.
Fjölmiðlakaflinn er áhugaverður en þar hefðu mátt vera rækilegri útskýringar og
fleiri dæmi enda er mjög mikilvægt að vekja áhuga nemenda á efninu með umræðu
um þessi málefni. Svo dæmi sé tekið er ekki reynt að útskýra neitt frekar hvers vegna
svona fáar bloggsíður kvenna njóti vinsælda. Kaflinn um dægurmenningu hefði einnig
mátt vera ítarlegri og bæta hefði mátt við erlendum kvennablöðum, slúðurritum,
tískutímaritum og vefsíðum sem sérstaklega eru ætluð konum. Enn fremur hefði mátt
hafa ítarlegri umræðu um auglýsingar og hvernig þær miðla ríkjandi hugmyndum
um karlmennsku og kvenleika. Hefði jafnvel mátt tengja þá umfjöllun við kaflann sem
kemur á eftir um heilsufar kynjanna en segja má að þær staðalmyndir sem kynin fá í
gegnum auglýsingar geti leitt til skaðlegrar hegðunar og ýmissa sjúkdóma, sbr. lystar-
stol. Reyndar finnst okkur kaflinn um heilsufar sístur og of almennur. Hér hefði mátt
beita meiri gagnrýni og eins og fyrr segir tengja kaflann við auglýsingar og umfjöllun
fjölmiðlanna, sbr. kröfuna til kvenna um tiltekið holdafar, en einnig í vaxandi mæli til
karla. Í þessum kafla hefði einnig mátt ræða betur yfirráð kvenna yfir eigin líkama,
sbr. umræðu víða erlendis um fóstureyðingar og svo nýlega um staðgöngumæðrun.
Í rauninni er ekkert minnst á fóstureyðingar í bókinni nema þá í annál á bókarkápu.
Finnst okkur þetta skrítið þar sem þetta var, og er að okkar mati, mikið réttindamál
kvenna og konur víða um heim njóta ekki þessara réttinda, t.d. hjá nágrönnum okkar á
Írlandi. Umfjöllun kaflans um kynlíf er aftur á móti góð; án allrar boðunar um hvað sé
„eðlilegt“ kynlíf, en í almennri umræðu hefur oft ákveðinnar predikunar gætt í þeim
efnum. Áhersla er aftur á móti lögð á að einstaklingar stundi kynlíf á jafnréttisgrund-
velli og reynt er að draga fram hugsanleg valdatengsl þegar kemur að kynlífi. Þar er
jafnframt bent á að skoða beri fordóma og staðalmyndir með gagnrýnum huga og
hugtakið gagnkynhneigðarremba nefnt í því sambandi. Með hugtakinu gagnkynhneigðar-
remba er verið að steypa saman tveimur ólíkum hugtökum, annars vegar hugtakinu
heterósexismi og hins vegar hómófóbía. Þykir okkur það ekki vera rétt hugtakanotkun
og að þannig sé ruglað saman tveimur hugtökum, þó svo að þau tengist óneitanlega
sterkum böndum. Þetta á einkum við þegar verið er að vísa til þátta í menningu okkar
sem ýta undir svokallaða „gagnkynhneigðarrembu“. Hér hefði frekar verið við hæfi
að nota orðið heterósexismi eða þá gagnkynhneigt forræði þar sem það hugtak lýsir frekar
undirliggjandi viðhorfum og hugmyndum um kynverund og kynlíf. Hins vegar finnst
okkur rétt að hugtakið sé rætt og kynnt til sögunnar.
Tveir síðustu kaflarnir, um kynbundið ofbeldi og stjórnkerfið/lagaumhverfið, eru
góðir og ná vel utan um efnið. Umbrot bókarinnar er vel heppnað og litasamsetning
góð og vel við hæfi að hafa þemalitinn appelsínugulan en sá litur táknar þol, styrk og
þrautseigju. Áður hefur verið minnst á bókarkápu og annál innan á henni. Hann er
mjög upplýsandi. Okkur hefði þó þótt eðilegt að minnast á tvö atriði í jafnréttisbarátt-
unni sem óbeint tengjast femínisma og gagnrýninni á hið heterónormatíva samfélag.
JÓn ingVar K Jaran og HalldÓra ÓSK HallgrÍmSdÓttir