Andvari - 01.06.2011, Qupperneq 9

ANDVARI
FRÁ RITSTJÓRA
7
*
Hér er ekki unnt að fjalla rækilega um frumvarp stjórnlagaráðs til stjórn-
skipunarlaga. A vef ráðsins má nálgast frumvarpið og ítarlegar skýringar
við einstaka liði. Látið verður nægja að vitna í nokkrar greinar og þá fyrst
aðfaraorð sem eru svohljóðandi:
Við sem byggjum ísland viljum skapa réttlátt samfélag þar sem allir sitja við sama borð.
Olíkur uppruni okkar auðgar heildina og saman berum við ábyrgð á arfi kynslóðanna,
landi og sögu, náttúru, tungu og menningu.
Island er frjálst og fullvalda ríki með frelsi, jafnrétti, lýðræði og mannréttindi að
hornsteinum.
Stjórnvöld skulu vinna að velferð íbúa landsins, efla menningu þeirra og virða
margbreytileika mannlífs, lands og lífríkis.
Við viljum efla friðsæld, öryggi, heill og hamingju á meðal okkar og komandi
kynslóða. Við einsetjum okkur að vinna með öðrum þjóðum að friði og virðingu fyrir
jörðinni og öllu mannkyni.
I þessu ljósi setjum við okkur nýja stjórnarskrá, æðstu lög landsins, sem öllum ber
að virða.
Þessi orð minna á það að stjórnarskrá hefur tvíþættu hlutverki að gegna.
Annars vegar birtir hún meginreglur um réttindi og skyldur borgaranna,
frelsi þeirra til orðs og æðis, sem nánar er skilgreint í einstökum greinum.
Hins vegar segir hún fyrir um stöðu æðstu stofnana ríkisins. Eftir að stjórn-
lagaráð hefur brugðið á loft hinum fagra fána í upphafi kemur fyrsti kafli,
Undirstöður. Þar segir fyrst að Island sé lýðveldi með þingræðisstjórn. í
þessum kafla er rætt um handhafa ríkisvalds, yfirráðasvæði, ríkisborgararétt
og skyldur borgaranna. Þarna er það nýmæli að forseti íslands er ekki talinn
fara með löggjafarvald ásamt Alþingi heldur þingið eitt.
Annar kafli fjallar um mannréttindi og náttúru. Þar segir fyrst að allir
skulu jafnir fyrir lögum án mismununar. Síðan er nánar rætt um mannrétt-
indi í allmörgum greinum. Þar er mesta nýmælið og það sem ágreiningur er
líklegastur til að verða um, að afnumin er stjórnarskrárvernd þjóðkirkjunnar.
I 19. grein segir að í lögum megi kveða á um kirkjuskipan ríkisins. Ef Alþingi
samþykki breytingu á henni skuli það lagt undir þjóðaratkvæði. Þetta þýðir
væntanlega að þjóðkirkjufyrirkomulagið verði áfram nema Alþingi sam-
þykki afnám þess og þjóðin staðfesti þá ákvörðun. Oneitanlega er staða
þjóðkirkjunnar gerð veikari með þessu ákvæði. En í öllum umræðum um
„aðskilnað ríkis og kirkju“ hefur vantað tilfinnanlega skýringu á hvað í
slíkum aðskilnaði felist og er sú umræða öll eftir. En eins og þetta ákvæði
er virðist ljóst að stuðningsmenn þjóðkirkjunnar hafi orðið að koma til móts
við andstæðinga hennar. Hér er um grundvallaratriði að ræða, en Ijóst að
þjóðkirkjan þarf að sýna betur fram^ á að samfylgd þjóðar og kirkju skuli
halda áfram svo sem verið hefur. - I 34. grein segir að auðlindir í náttúru