Andvari - 01.06.2011, Page 62

60
GUÐRÚN KVARAN
ANDVARI
Nýyrði getur verið klaufalegt og verra en orð af erlendum stofni. Og ekki er
raunhæft að gera þá kröfu að strangsérfræðileg hugtök - segjum um flókin
fyrirbrigði í eðlis- og efnafræði - séu alltaf íslenskuð, þau hafa svo litla þýð-
ingu fyrir málið í heild. Hvarvetna í veröldinni er til sérfræði og sérfræðiheiti
sem þarf svo mikla fagþekkingu til að skilja og nota að orðafar þar skiptir
almenning engu. Og þá ekki heldur tunguna í heild. En viðhorfið hlýtur að vera
allt annað, strax og komið er að efnum sem almenning snerta. Þar verða nýt
heiti að vera aðgengileg og svara kröfum tungunnar.
Jakob taldi enga hættu stafa af ensku, til þess væri munurinn á þessum
tveimur málum of mikill. Meira máli skipti að breikka ekki bilið milli
íslensks ritmáls og talmáls en bil muni alltaf vera þar sem enginn tali
eins og hann skrifar.
Ekki hafa heldur allir tekið undir þessa skoðun Jakobs á nýyrðasmíði
fremur en áður um „rétt“ mál og „rangt“.
Jakob birti stutta grein í Sprák i Norden 197495 sem fjallaði um
málnotkun í íslensku útvarpi og sjónvarpi. Önnur grein um vandamál
í íslenskri málrækt birtist í sama riti96 1977 og var að stofni til fyrir-
lestur á ársþingi norrænna málnefnda. Stutt var þá eftir af setu hans í
stjórn Islenskrar málnefndar og þegar henni lauk sneri hann sér alfarið
að öðrum viðfangsefnum.
Afskipti af stjórnmálum og félagsstörfum
Jakob var ætíð sósíalisti en skipti sér lítið af stjórnmálum beint. Þegar
hann kom til landsins var nýsköpunarstjórn Olafs Thors við völd og var
Jakob skipaður formaður útvarpsráðs 1946. Þeirri stöðu gegndi hann til
1949 en útvarpsráð var eins og kunnugt er pólitískt skipað. Mestallan
þann tíma var Jakob í minni hluta í ráðinu þar sem nýsköpunarstjórnin
féll skömmu eftir að Brynjólfur Bjarnason menntamálaráðherra skipaði
Jakob formann. Atti hann litla samleið með öðrum í ráðinu nema helst
Ólafi Jóhannessyni, fulltrúa Framsóknarflokksins.
Jakob skrifaði fáeinar greinar í Tímarit Máls og menningar um
stjórnmál en annað um þau mál er ekki að finna í ritaskrá hans. í
desemberhefti 1946 birtist grein undir heitinu Nýi sáttmáli97 Vísar
hann til samnings við Bandaríkjamenn um að þeir einir fái afnot af
Keflavíkurflugvelli. Honum var greinilega þungt niðri fyrir enda ein-
dreginn herstöðvarandstæðingur alla tíð.