Andvari - 01.06.2011, Qupperneq 135

ANDVARI
KONAN MEÐ AUGUN SEM HLUSTA
133
Á hinn bóginn var á uppvaxtarárum Jóns í Reykjavík menningarlífið
heldur fábreytt. Tækifæri til að heyra góða tónlist flutta sómasamlega voru
sárafá. Tónlistarlífið í bænum var nær eingöngu bundið við kórsöng en oftast
var það áhugafólk sem stóð að þeim tónlistarflutningi. Afar fáir íslendingar
áttu þess kost að læra að spila á hljóðfæri. Fjölskylda Jóns gat þó veitt sér
þann munað að eignast píanó. Jón lærði undirstöðuatriðin í píanóleik hjá
Herdísi Matthíasdóttur Jochumssonar skálds, og sótti síðar tíma hjá Mörthu
Stephensen.19 Hún spratt því úr heldur ófrjóum jarðvegi hamslaus löngunin
hjá ungum menntskælingi til að helga sig tónlistinni. „Eg stend í ár á vega-
mótum; mig fýsir að ganga einn veginn; eg sé hann og ekkert annað - þó að
eg sjái þar þyrnóttar rósir - það eru þó rósir,“20 ritaði Jón í dagbók sína.
Það var laugardaginn 23. mars árið 1918 sem örlögin réðust. Þá töluðust
samnemendurnir Annie Riethof og Jón Leifs við fyrsta sinni.21 Það var annar
Islendingur sem nam við skólann, Páll ísólfsson, sem kynnti þau hvort fyrir
öðru.22 Vinskapur tókst með Riethof systrunum og þeim Jóni og Páli. Ekki
leið á löngu uns neistinn milli Anniear og Jóns varð að miklu ástarbáli.
Samstarf sem skóp eitt fremsta tónskáld íslendinga var hafið. Líkt og Jón
hafði spáð fyrir um átti sú vegferð ekki eftir að verða þrautalaus. En hve
afdrifarík ást Anniear á íslenska tónlistarnemanum yrði henni hefði unga
námsmærin aldrei getað gert sér í hugarlund. Brautin sem Annie hélt út á í
kjölfar þessara fyrstu kynna átti með sanni eftir að verða þyrnum stráð.
„Kona með sjálfstœða vitsmuni“
Annie útskrifaðist úr Konunglega konservatóríinu sumarið 1919.23 Hún ákvað
þó að dvelja áfram í Leipzig og sækja einkatíma hjá Teichmúller. Vafalítið átti
sú staðreynd að enn hafði Jón ekki lokið námi sínu þátt í ákvörðun hennar
um að vera um kyrrt. Nærvera Anniear reyndist Jóni ómetanlegur styrkur á
erfiðum tímum.
Jón var þess meðvitaður er hann hóf nám við Konservatóríið að hann stóð
öðrum nemendum að baki vegna bágra aðstæðna til tónlistariðkunar á æsku-
árum sínum. Eftir fyrsta píanótímann við skólann lét Teichmúller þau orð
falla að Jón væri músíkalskur en skorti alla píanótækni 24 „Hefði eg byrjað
hjá honum 12 ára þá væri eg orðinn góður núna,“ skrifar Jón foreldrum sínum
eftir að hafa undrandi hlustað á 12 ára nemanda Teichmúllers spila sem væri
hann reyndur píanóleikari.25
Þegar líða tók á nám Jóns fór heilsu hans að hraka með þeim afleið-
ingum að hann þurfti að dvelja langdvölum á spítala í Leipzig. Árni Heimir
Ingólfsson leiðir að því líkur í bók sinni að veikindi hans kunni að hafa
verið af sálrænum toga, tilkomin af vafa um hvaða stefnu hann ætti að taka