Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1924, Blaðsíða 44
Stjórnarskrár-afmœlið á íslandi.
Eftir Einar H. Kvaran.
ErintU flutt í Dansk-lslandsk Stunl'iind í Kaupinaiuialiöi'n 24. nóv. 1924.
pýSingin eftir höfundinn.
I ár er afmæli á Islandi — 50 ára
afmæli stjórnarskrárinnar. Eins
og þér vitið, liafa í öllnm menn-
ingarlöndum orðið óhemju-breyt-
ingar á þessari hálfu öld. En eg
lield að eg fari rétt með það, að
nokkur líkindi séu til þess að
breytingarnar séu meiri á Islandi
en í nokkuru öðru landi Norður-
álfunnar. Eins og þér auðvitað
sjáið, er það ekki svo að skilja, að
vér séum orðnir á undan öðrum
þjóðum. Hitt er það, að fyrir 50
árum vorum vér á eftir öllum öðr-
um menningarlöndum.
Félag yðar hefir sýnt svo mik-
inn áhuga á málefnum íslands, og
svo mikla góðvild til liinnar ís-
lenzku þjóðar, að mér hefir komið
til liugar, að yður kynni að virðast
það eiga vel við, að gjöra þessar
breytingar að umhugsunarefni of-
urlitla stund, í tilefni af þessu af-
mæli. Auðvitað megið þér ekki
búast við því, að eg' geri grein fyr-
is þessu máli með vísindalega
sögulegum hætti. En eg er að
vona, að nokkurar athugasemdir
á víð og dreif kunni að geta skýrt
málið nokkuð fyrir yður.
Eg ætla þá að byrja með því, að
reyna að gefa yður liugmynd um,
hvernig ástatt var á Islandi fyrir
50 árum, þegar vér fengum stjórn-
arskrána. Mikilvægasta atriði
hennar var það, að vér fengum
vald á fé voru.
Yér áttum þá að fara að búa
sjálfir. Iivað höfðum vér til þess
að byrja búskapinn með 1 Hvað
var það, sem vér fengum frá þeim,
sem áður höfðu yfir oss ráðið?
Það get eg sagt yður. Eg þarf
ekki langan tíma til þess, því að
það var ekki svo mjög mikið. Það
var ein trébrú, 4 steinkirkjur, 1
kapella, íbúðarhús handa lands-
liöfðingjanum, latínuskóli, og betr-
unarhús. Annaði var ]»að ekki.
Enginn vegarspotti, enginn viti,
allar mörgu og hættulegu árnar ó-
brúaðar, að einni undantekinni.
Þetta voru þau mannvirki al-
mennings, sem vér tókum við.
Vér komum nú að eignum ein-
stakra manna.
Eg ætla þá að byrja á því að
benda á það, að vér' áttum engin
skip nema róðrarbáta, og að eng-
inn íslendingur kunni að fara með
skip. Mikið var til af róðrarbát-
um og seglbátum; hættan á. þeim
var mikill í þeim stormum og stór-
sjóum, sem eru svo tíðir við Island.