Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1936, Side 27

Þjóðréttarstaða Islands
9
ekki, er fram í sótti, neins stnðnings frá liinu íslenzka móðurlandi eða
Noregi. Á blómaöld sinni var hinn íslenzki þjóðflokkur á Grænlandi þó
all-fjölmennur, nálæg't 12,000 manns. Sögu eyð'ileggingar hans verður
sennilega aldrei liægt að rita. Á sömu leið fór með liina amerísku ný-
lendu Islendinga, — Vínland, — þó í litlum mæli héldist innflutningur
þangað langt fram á miðaldir. Eskimóar og Indíánar voru þessum inn-
flytjendum frá Norðurálfunni ofurefli. Ef til vill hefir einnig pestin
(Svarti dauði) og aðrar farsóttir gjört sitt til.
Frá því í lok 12. aldar geysuðu ákafar styrjaldir á Islandi í nærri
því hundrað ár. Voldugustu höfðingjarnir voru Sturla Þórðarson, er
rikti sem einvaldur yfir öllu Vesturlandi; sonur lians Snorri, liinn frægi
sagnaritari, sem var svo ríkilátur, að liann að jafnaði reið' til Alþingis
með 800 vopnaðra fylgdarmanna; ennfremur bróðursonur hans Sturia,
sem ekki einungis réði yfir Vesturlandi heldur einnig yfir talsverðum
hluta Norður- og Suðurlands, og liefir vafalaust barist f}Trir því að ná
yfirráðum yfir öllu íslandi. Milli Sturlunga og annara ætta í landinu
stóðu miklar deilur. Að lokum var það ákveðið að gjöra Hákon Noregs-
konung að gerðardómara, og að endingu kom þar að, að íslenzka þjóðin
hylti Iiákon, sem konung sinn. Þetta gjörðist með samþykt á Alþingi
.1263,!) hinum fræga Gamla Sáttmála, sem hafði mjög mikla þýðingu
fyrir réttarkröfur síðustu ára, er lyktaði með Fullveldissamningnum
1918. Sáttmálinn 1263 var íslenzk lög, og samkvæmt honum hylti ís-
lenzka þjóðin á Alþingi Hákon konung sem konung sinn, en jafnframt
var þetta einka samningur við konung, sem öðlaðist þjóðréttarlega þýð-
ingu við það að konungurinn réði yfir öðru ríki.
Sáttmálinn hljóðar þannig:
“1 nafni föðr ok sonar ok heilags anda.
Var þetta játað ok samþykt af öllum almúga á Islandi á Alþingi
með lófataki:
At vér bjóðum (virðuligum herra) Hákoni konungi hinum
kórónaða vára þjónustu undir þá grein laganna, er samþykt er í
milli konungdómsins ok þegnanna, þeirra er landit byggja.
Er sú hin fyrsta grein, at vér viljum gjalda konungi skatt,
ok þingfararkaup slíkt sem lögbók váttar ok alla þegnskyldu, svá
framt sem haldin er við oss þau lieit, sem í móti skattinum var
játað.
Utanstefningar viljum vér aungvar hafa, utan þeir menn, sem
dæmdir verða af várum mönnum, á Alþingi, í burt af landinu.
1 )Jón pokelsson — Einar Arnórsson: Rtkisréttindi íslands, Reykjavík 1908, s. 3 ff. (eftir-
leiðis auðkent með “Ríkisréttindi”). — Hluti af íslandi hafði þegar árið 1262 svarið kon-
Unginum hollustu. Aðrir lærðir menn, þar á meðal Konrad Maurer telja Gamla Sáttmála
vera frá árinu 1302, og það hefi eg einnig gjört í nokkrum af ritum mínum. Eg állt þó að
bær sannanir, sem Jón porkelsson ríkisskjalavörður og prófessor Einar Arnórsson hafa
fært fram í ofannefndu riti sínu, séu nægilegar. Árið 1302 endurnýjaði Alþingi sáttmálann.
Annars hefir það í þessu sambandi litla þýðingu, hvaða ár samningurinn er gjörður. Aðal-
atriðið er, að hann var gjörður •—- og það er sögulega sannað.