Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1936, Page 28

10
Tímarit Þjóðrœknisfélags Islendinga
Item, at íslenzkir sé lögmenn ok sýslumenn á landi váru af
þeirra ættum, sem at fornu hafa goðorðin upjj gefit.
Item at sex hafskip gangi á liverju ári til landsins forfallalaust.
Erfðir skulu ok up^i gefast fyrir íslenzkum mönnum í Noregi,
liversu lengi sem staðið liafa, þegar réttir arfar koma til eðr þeirra
umboðsmenn.
Landaurar skulu upp gefast.
Slíkan rétt sknlu hafa íslenzkir menn í Noregi, sem þeir liafa
beztan haft.
Item, at konungr láti oss ná íslenzkum lögum ok friði eptir
því sem lögbók váttar og hann hefir boðið í sínum bréfum, (sem
guð gefr lionum framast afl til).
Jarl viljum vér liafa yfir oss meðan liann heldr trúnað við yðr,
en frið við oss.
Halda skulum vér ok várir arfar allan trúnað við yðr meðan
þér ok yðrir arfar lialda við oss þessa sættargjörð, en lausir, ef
rofin verðr af yðvarri hálfu at beztra manna yfirsýn. ’ ’
Hér eptir fer eiðr Islendinga:
Til þess legg ek liönd á helga bók ok því skýt ek til guðs at ek
sver herra Hákoni konungi ok Magnúsi konungi land ok þegna ok
æfinlegan skatt með slíkri skipan ok máldaga sem nú erum vér
ásáttir orðnir og' sáttmálsbréf várt vottar.
Guð sé mér hollr ef ek satt segi, gramr ef ek lýg. ’ ’
ísland var nú ekki lengur lýðveldi, heldur konungsríki, í nánara
þjóðréttarsambandi við Noreg en áður — sambandi sem á vorum tímum
kallast persónusamband.1) Þessi skoðun mín, sem eg liefi lialdið fram
í mínum fyrri ritum, hefir sætt miklum andmælum, sérstaklega hjá Dön-
um. Hinn vísindalegi formælandi Danmerkur í þessu máli- prófessor Dr.
Jur. Knud Berlin, hefir átt í deilum við mig í mörgum ritum, ritlingum
og blaðagreinum, sem síðar verður getið. Hversu skilja bæri sambandið
varð höfuðatriðið þegar dansk-íslenzka nefndin var skipuð' árið 1907.
* Á þjóðveldistímabilinu hafði Island sem sjálfstætt ríki fullan rétt til
að gjöra samninga við erlend ríki. Þó er auk Gamla Sáttmála aðeins
einn þess háttar samningur nefndur, það er sá, sem gjörður var við
Noreg' árið 1022, sem gaf Norðmönnum og Islendingum sérstök gagn-
1)Pegar Færeyjar, sem þangað til 1035 var sjálfstætt ríki, á ofannefndu ári gengu í sam-
band við Noreg, gjörðist það á þann hátt að hinn færeysld höfðingi Leifur Össursson, sem
hafði lagt undir sig alt landið, tók það sem lén af hinum norska konungi, Magnúsi góða.
Hérmeð var staða Færeyja sem sjálfstæðs ríkis á enda. Enginn samningur i líkingu við
Gamla Sáttmála var gjörður. Að minsta kosti er enginn texti að slíkum samningi til. í
raun réttri héldu þó Færeyjar áfram að vera ríki, því landið varð skattskylt lénsríki. Að
samningur hefir verið gjörður milli Færeyja og Noregs, að minsta kosti seinna, vitum vér
af þvi, að í lögum Magnúsar Hákonarsonar fyrir Færeyjar frá 1273 er það greinilega tekið
fram, að konungurinn hafi iofað, að tvö skip skyldu send árlega frá Noregi til Færeyja.
Jafnvel við önnur tækifæri hafa Færeyingar borið fyrir sig slíkan samning. (Ragnar
Lundborg: Fáringska frðgan, í tidskriften “Syn og Segn,” Oslo, 1931).