Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1936, Side 66

48
Tímarit Þjóðrœknisfélags Islendinga
stíl. Margra alda þjóðhættir ís-
lendinga höfðu frekar gjört tilkall
til einstaklingshyggju þeirra.
Dreifbýli til lands og' sjávar gjörði
það að verkum, að hver maður,
fyrir sig, hlaut að gjöra sér far
um að verða sjálfstæður, geta stað-
ið einn, án annarra félagsskapar.
Xýi tíminn gjörir aftur kröfu til
vakandi félagshyggju. Á íslandi
er urmull af allskonar félögum, og
er tæpast hægt að búast við því, að
allur sá fjöldi geti lifað blómlegu
lífi. Þess vegna er oft og' tíðum
lítill munui' á félögum, sem þó hafa
mismunandi nöfn. Gióðtemplara-
stúkan, kvenfélagið, ungmennafé-
lagið og framfarafélagið taka sér
oftast nær sömu verkefnin í þorp-
inu. Má svo að orði kveða, að þessi
félög hafi. látið sig flest várða af
því, sem til heilla má horfa fyrir
bygðarlagið. Sem gott dærni um
það, hverju lítið lungmennafélag í
fámennri sveit getur áorkað, má
nefna ungmennafélagið “Egill
rauði” í Norðfirði. Það er heitið
eftir landnámsmanni fjarðarins,
en félagssvæðið er aðeins sá hluti
Norðfjarðar, sem er utan Nes-
kaupstaðar. Ibúar svæðisins eru
því aðeins nokkuð á þriðja hundr-
að manns. Þetta ungmennafélag
hefir byg't sæmilegt samkomuhús
ifyrir sína litlu sveit; það hefir
komið upp bókasafni; loks hefir
það keypt þúfnabana (tractor) til
afnota fyrir bændur hreppsins.
Stundum hefir það styrkt sjúkl-
inga til sjúkrahúsBvistar. Eitt
haust fyrir nokkrum árum gekst
félag'ið fyrir samtökum ungra
manna um að fara svo margir á
alþýðuskóla fjórðungsins sem unt
væri.
Kvenfélögin hafa víðast hvar
sýnt rausn og dugnað, ekki sízt þar
sem kirkjumál eða líknarstarfsemi
hefir verið annars vegar. Kvenfé-
lagið á Seyðisfirði hefir t. d. gefið
Seyðisfjarðarsókn heila kirkju,
einhverja snotrustu kirkju lands-
in.s. Þar að auki hefir það stofnað
elliheimili og starfrækt það í
fjöldamörg ár. (Sennilega fær það
nú orðið einhvern opinberan stuðn-
ing).
Slysavarnarfélög'in eru með af-
kastamestu félögum á Islandi, en
starf þeirra beinist eingöngu að
slysavörnum og björgun. Um nán-
ari fræðslu um þau vísa eg til
greinar minnar í Heimskringlu
síðastl. sumar.
Þau félög, sem snerta fyrst og
fremst lífsstarf manna, atvinnu og
afkomu, eru t. d. búnaðarfélög,
iðnaðarmannafélög, kaupfélög og
verkalýðsfélög. Auk þess liafa
flestar mentamannastéttir með sér
félagsskap, sem nær yfir alt land.
Áður fyr réði óbundin einstakl-
ingshyggja í verzlun og viðskiftum
þjóðarinnar. Kaupmennirnir voru
flestir umboðsmenn útlendinga.
Þeir réðu vöruverði og' kaupgjaldi
án nokkurs samkomulags við al-
þýðu. Flestir þeir ólust upp við að
líta á bændur og búalið svipuðum
augum og' illa innrættur búandi
lítur á mjólkurkýrnar. Það á að
“hafa upp úr þeim” eins mikið og
hægt er. En í þess stað á að sjá
um að þær fái nógu mikið fóður
til að geta skrimt. Af þessu leiddi,
að sæmilegur friður hélzt á yfir-
borðinu, en undir niðri var rígur
og' stéttahatur. Menn höfðu engin
ráð til annars en að kaupa vöruna
á því verði, sem sett var og að