Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1936, Page 83

Frá Guðmnndi Friðjónssyni og sögum hans
65
vert hinn lærða stíl, t. d. í Fóst-
hrœðra sögu, en hinn eiginlega
einfalda og rannsæa sögustíl.
Kjamorður hefir stíll (tuðmund-
ar ávalt verið, en stuttorður ekki.
Sterkur hefir þessi stíll hans ver-
ið, en stundum nokkuð þunglama-
legur. 0g loks hefir hann verið
þrunginn af myndum og líkingum,
sem oft, einkum fyrri á árum, urðu
fáránlegar, mest vegna þess að
höfundur sótti myndirnar engu
síður í óheflaðan heim hversdags-
lífsins en í hinar virðulegu verald-
ir bóka og skáldskapar. Því var
honum löngum brugðið um sér-
vizku og tilgjörð í máli. Sérvizk-
una má til sanns vegar færa, en
naumast tilgjörðina. Því þetta
geirneglda mynda- og líkingamál
Gruðmundar var honum eiginlegt.
Þar fæddi livert orð annað, jafnvel
án þeirrar umleitunar, sem Háva-
mál tala um‘ Orð mér af orði orðs
leitaði.”
Ivannske er það þó ofmælt, að
skáldið hafi ekkert þurft fyrir
þessu að hafa. Því kjarnann í stíl
Guðmundar er vissulega að finna
í viðleitni hans til yngingar og ný-
sköpunar fornra eða algengra orða
og talshátta. Undir atriðum anda
hans klofna þessar fornu eða
hversdagslegu eindir og geisla frá
sér nýjum merkingum lilöðnum
einkennilegu lífi.
Uæmi þessa er t. d. greinarheit-
ið “Mergur málsins.” Allir vita
að “mergurinn málsins” er aðal-
atriði eða kjami hvers máls. En
Guðmundur talar hér um “merg
máls” Islendinga sagna, sem sér
þyki nú orðið mesta sælgætið.
Með ofurlítilli breytingu dregur
hann talsháttinn á ný niður í hlut-
rænt umhverfi og ljær honum
þannig nýja merkingu. Alment er
sagt, að “alt detti í dúnalogn,” en
(fuðmundur lætur mann detta í
dúnalogn svefnsins. “Stafkarlar”
voru til forna beiningamenn, en
Guðmundur kallar gangnamenn á
öræfaleið stafkarla. Enginn kann
sem Guðmundur að lýsa liinum
kalda eldi á heiðríkum vetrardög-
um, þegar glóðarauga sólarinnar
brennur í miðjum kuldageimnum,
en það er ekki örgrant um, að slík-
ar lýsingar á blessaðri sólinni gefi
sumum lesendum glóðarauga. Af
sama toga spunnin er meðferð
hans á örnefnum, sem hann ann
svo mjög, að hann hefir skrifað
heila grein um þau,29) auk þess
sem liann notar þau að jafnaði í
kvæðum sínum. Slær hann úr
þessari máðu og takmörlcuðu mynt
nýja peninga með skýrum mynd-
um og ótakmörkuðu gengi í lieimi
skáldskaparins.
Yfirleitt eru kvæðin mörkuð
sömu einkennunum eins og stíll
hins sundurlausa máls. Hefir
Guðmundur Finnbogason fallega
bent á það í Fö/ra-greininni, þar
sem hann tekur upp erindið
“Svefnlítil .sauma Gefn” úr kvæð-
inu “Haustmerki.” “Hér leikur
svo að kalla hvert orð á marga
strengi,” segir hann, og það með
sönnu. Forn dróttkvæði og marg-
rödduð hljómlist Baclis eiga margt
sameiginlegt um form, en í sama
farveg fellur mikið af orðlist
bóndans á Sandi.
Þess skal að lokum getið, að á
síðari árum hefir hann lagt meira
upp úr hófsemi og höfðingsskap í
29)Tímarit pjóðrœknisfél. 1930, 12:98-105.