Uppeldi og menntun - 01.01.2012, Qupperneq 58

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(1) 201258
lýðræðislegt samræðUmat
(Layzer o.fl., 1993). Þá er starfsemi leikskóla tekin úr menntunarfræðilegu samhengi
og um leið er dregið úr fagmennsku; „hvernig“ kemur í stað „af hverju“.
Í stað þess að tæknigera leikskólastarfið og nota tæknilega mælikvarða við mat á
leikskólastarfi er hægt að setja staðbundin viðmið með þátttöku þeirra sem í hlut eiga.
Dæmi um slíkt má sjá í skýrslu sem gefin var út af European Commission Network on
Childcare-samtökunum (1996), Quality targets in service for young children . Þau fjörutíu
viðmið sem þar eru sett fram eru afrakstur af fimm ára ferli, þar sem umræðugrund-
völlur um gæði var lagður fyrir tólf sérfræðinga Evrópusambandsins. Skýrsluhöfundar
telja að gæði séu huglægt hugtak sem byggist á gildum og trú, og að skilgreiningu á
gæðum sé aldrei lokið, það sé ferli sem geri ráð fyrir reglubundinni endurskoðun og
sé mikilvægt í sjálfu sér. Ferlið eigi að vera þátttakendamiðað og lýðræðislegt, með
ýmsum hagsmunaaðilum innanborðs, þar á meðal börnum, foreldrum og kennurum.
Viðurkenna þurfi að þarfir, viðhorf og gildi þessara hópa eru oft ólík.
Af framansögðu er ljós nauðsyn þess að skilgreina það sem er okkur mikilvægt í
leikskólastarfi. Í því sambandi þurfum við að spyrja okkur hvað við viljum börnum
okkar til handa og hvernig við skilgreinum gott líf og merkingarbæra tilveru. Þau svör
sem við gefum segja margt um skilning okkar á stöðu barna í samfélaginu. öðlast þarf
skilning á því hvernig leikskólastarfsemi er fremur en að meta gæði hennar eftir fyrir-
fram gefnum kvörðum. Með skilningi og umræðum spretta síðan fram breytingar og
leikskólinn verður „skóli sem breytist“ (e. school which changes), síbreytileg stofnun
sem þróast í stöðugri samræðu foreldra, starfsfólks og barna (Dahlberg o.fl., 2007).
Sjónarmið barna í mati
Á árum áður áttu börn að sjást en ekki heyrast. Sjónarmið þeirra voru lítils virði og
áhersla lögð á að börn þegðu og hlustuðu á þá fullorðnu (Loftur Guttormsson, 1983).
Nú eru breyttir tímar og aukinn áhugi á því að hlusta á skoðanir barna á leikskóla-
aldri (Clark, Kjørholt og Moss, 2005; James, 2002; James og Prout, 1997; Mauthner,
1997). Clark og Moss (2001) hafa sett fram umgjörð um hlustun sem reyndist gagnleg
fyrir þessa rannsókn en umgjörðin byggist á margþættum aðferðum við að ná fram
viðhorfum barna sem taka mið af fjölbreyttum tjáningarmáta þeirra. Lögð er áhersla
á þátttöku barna þar sem gengið er út frá því að börn séu sérfræðingar í lífi sínu.
Ígrundun meðal barna, foreldra og annarra þátttakenda er talin vera mikilvæg fyrir
túlkun og merkingu þess sem börn segja. Með því að túlka og byggja upp merkingu
er verið að hlusta á börn á virkan hátt í anda uppeldisfræði hlustunar (e. pedagogy
of listening). Leggja þarf áherslu á sveigjanleika umgjarðarinnar svo hægt sé að laga
hana að hverjum leikskóla fyrir sig. Lögð er áhersla á upplifanir barna þar sem fjallað
er um reynslu þeirra fremur en nám þeirra og þarfir. Hlustun er inngróin í starfið
(e. embedded into practice), en það felur í sér að hægt er að styðjast við umgjörðina
sem matstæki og einnig í daglegu leikskólastarfi. Þá er átt við að hlustun verði stöðug
samræða barna og fullorðinna, í stað þess að vera einstaka samtal um samráð.
Nálgun Clark og Moss (2001, 2005) á grundvelli þessara atriða er svokölluð mósaík-
nálgun (e. the mosaic approach) en nafnið vísar til margra brota sem mynda eina
heild. Mósaík-nálgunin felur í sér tvö stig. Fyrra stigið vísar til brota af viðhorfum