Uppeldi og menntun - 01.01.2012, Blaðsíða 108

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(1) 2012108
„að vera BetUr í sveit settUr“
færa afmörkuð verkefni og/eða flest málasvið laganna yfir til sveitarfélaga (Lög um mál-
efni fatlaðra, 41/1983).
Í lögum um málefni fatlaðs fólks frá árinu 1992 er tilgreint eftirfarandi ákvæði um
hlutverk svæðisráða: „Að hafa frumkvæði að aukinni ábyrgð sveitarfélaga í málefnum
fatlaðra“ (Lög um málefni fatlaðs fólks nr. 59/1992, 6. gr., 5. liður). Jafnframt var í þeim
lögum svohljóðandi ákvæði: „Svæðisráð skal eiga frumkvæði að því að unnið sé að samn-
ingum milli ríkis og sveitarfélaga um það að sveitarfélögin annist þjónustu við fatlaða að
hluta til eða að öllu leyti“ (Lög um málefni fatlaðs fólks nr. 59/1992, 13. gr.). Í ákvæðum til
bráðabirgða er síðan fjallað um endurskoðun laganna innan fjögurra ára „með hliðsjón af
endurskoðun laga um félagsþjónustu sveitarfélaga“ og jafnframt kemur fram að „félags-
málaráðherra skal eftir gildistöku þessara laga gera ráðstafanir til að undirbúa yfirfærslu
málefna fatlaðra til sveitarfélaga og skipa verkefnastjórn/stjórnir í því skyni.“
Um miðjan tíunda áratug síðustu aldar var síðan ráðgert að meirihluti fatlaðs fólks
sem nyti þjónustu samkvæmt lögum um málefni fatlaðs fólks frá 1992 fengi þjónustu frá
sínu sveitarfélagi með samningi ríkis og sveitarfélaga um „reynslusveitarfélög“ (Lög um
reynslusveitarfélög nr. 82/1994). Minna varð þó úr þessari tilfærslu en efni stóðu til. Ekki
náðist samkomulag á milli ríkis og Reykjavíkurborgar um fjármagn og Reykjavíkurborg
féll því frá fyrri ákvörðun um yfirtöku. Sveitarfélög eins og Vestmannaeyjar, Hornafjörður,
Akureyri (fyrir sveitarfélög við Eyjafjörð) og sveitarfélög í Þingeyjarsýslum sameiginlega
tóku hins vegar yfir þessa þjónustu á þessum tíma. Síðar tóku sveitarfélög á Norðurlandi
vestra yfir þessa þjónustu og stofnuðu til þess byggðasamlag þar sem öll sveitarfélög á
svæðinu sameinuðust um skipulag þjónustunnar.
Eins og fram kom hér að framan var nokkur hugur í mönnum á tíunda áratug síðustu
aldar og var stefnan tekin á að færa ákvæði laga um málefni fatlaðs fólks að langmestu leyti
inn í lög um félagsþjónustu sveitarfélaga. Frumvarp um slíkt var lagt fram á Alþingi af
þáverandi félagsmálaráðherra eftir ítarlega vinnu en dregið til baka á vordögum 2001
vegna deilna ráðherra og sveitarfélaga um afgreiðslu laga um tekjustofna (Frumvarp til
laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, 1999–2000).
Í kjölfarið varð nokkurt hlé á þessari umræðu eða allar götur til ársins 2007. Það ár
var lögð fram stefnumörkun í verkefnaskiptingu ríkis og sveitarfélaga þar sem sú sértæka
félagsþjónusta við fatlað fólk sem fellur undir lög um málefni fatlaðra var talin framtíðar-
verkefni sveitarfélaga (Félagsmálaráðuneytið, 2007). Í framhaldinu voru skipaðar við-
ræðunefndir um framkvæmdina. Þann 13. mars 2009 undirrituðu síðan ráðherrar félags-,
sveitarstjórna- og fjármála auk formanns Sambands íslenskra sveitarfélaga viljayfirlýsingu
um flutning þjónustunnar yfir til sveitarfélaga frá og með 1. janúar 2011 (Félagsmálaráðu-
neytið, 2009).
lÖg uM MálEfni fatlaðs fólKs: réttnEfni
Eða Villuljós?
Lög um málefni fatlaðs fólks eru að stofni til frá 1983 með endurskoðun árin 1992 og minni
háttar lagfæringum á árinu 1996 og endurskoðun 2010. Margt í hugmyndafræði þeirra má
þó rekja til laganna um aðstoð við þroskahefta frá árinu 1979.