Uppeldi og menntun - 01.01.2012, Blaðsíða 55

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(1) 2012 55
anna magnea hreinsdóttir og sigUrlína davíðsdóttir
komu. Í kjölfarið spratt upp ný nálgun að matsfyrirkomulagi, nálgun þar sem áhersla
var lögð á þátttöku hagsmunaaðila. Í þátttökumiðaðri matsnálgun reynir matsaðili
að draga fram ólík gildi og þarfir þeirra sem koma að starfseminni sem metin er og
áhersla er lögð á að það sem er „gott“ veltur á gildum og viðhorfum þátttakenda.
Einn kostur þess að styðjast við þátttökumiðaða nálgun í mati á leikskólastarfi er
að gengið er út frá því að leikskólastarfsemi sé flókin. Mikilvægt er að lýsa henni
sem slíkri til að aðrir geti lært af henni. Annað mikilvægt atriði er að nálgunin sé
sveigjanleg og geri matsaðila mögulegt að taka með í reikninginn það samhengi sem
starfsemin fer fram í. Síðast en ekki síst gefur þátttökumiðuð nálgun möguleika á því
að halda uppi samræðum við hagsmunaaðila og að ljá valdalitlum hagsmunaaðilum
rödd (Fitzpatrick o.fl., 2004). Lýðræðislegt samræðumat flokkast undir þátttökumiðaða
matsnálgun en margir hafa hvatt til samstarfs matsaðila og hagsmunaaðila við mat á
starfsemi. Þá hafa nýleg viðhorf kallað á lýðræðisleg vinnubrögð, umræðu, umhugsun
og þátttöku allra þeirra sem hagsmuna eiga að gæta í starfi stofnunar (Fitzpatrick
o.fl., 2004; House og Howe, 2000). House og Howe (2000) hafa gengið skrefinu lengra
í átt til þátttökumiðaðrar nálgunar í lýsingu sinni á lýðræðislegu samræðumati. Ágæt
rök fyrir því að styðjast við lýðræðislegt samræðumat má finna hjá Zinn (1990, bls. 6,
þýðing greinarhöfunda):
Mér virðist að það sé í andstöðu við anda lýðræðis að treysta á hugsuði, valdamenn
og sérfræðinga. Lýðræðið hvílir á þeirri hugmynd, að frátöldum tæknilegum smá-
atriðum þar sem sérfræðingar koma að gagni, að allar mikilvægar ákvarðanir sem
taka þarf í samfélagi séu á færi almennra borgara. Ekki einungis getur venjulegt fólk
tekið ákvarðanir um þessi atriði, heldur ætti það að gera það, því að borgarar skilja
hagsmuni sína betur en sérfræðingar.
Þrennt þarf til í lýðræðislegu samræðumati: Í fyrsta lagi að tekið sé tillit til allra hags-
muna (e. inclusion), í öðru lagi að samræður fari fram í upphafi matsins um hagsmuni
þeirra sem að matinu koma (e. dialogue) og í þriðja lagi að rökrætt sé hvernig niður-
stöður matsins skuli notaðar (e. deliberation). Umræða og umhugsun um gildi og
viðmið er fyrirferðarmikil og þurfa þátttakendur í mati að komast að kjarna málsins
(Guba og Lincon, 1981; House og Howe, 2000).
Varpað hefur verið fram nokkrum atriðum sem mikilvægt er að hafa í huga þegar
lýðræðislegt samræðumat er framkvæmt (Greene, 2000; House og Howe, 2000). Þessi
atriði lúta að:
• matsaðila og hlutleysi hans,
• aðgengi fulltrúa hagsmunaaðila að mati og annmörkum á þátttöku valdaminnstu
hagsmunaaðila,
• tímaskorti þátttakenda,
• valdaójafnvægi,
• þátttöku í mati og
• rökræðu og umræðu í mati.
Matsaðili þarf að komast hjá því að vera talinn hliðhollur einhverju viðhorfi eða hags-
munum og þar er mikilvægt að hann sé heiðarlegur í viðhorfum sínum og geri grein