Hugur - 01.01.2008, Side 31

Hugur - 01.01.2008, Side 31
Að skilja heimspeking 29 taka á móti tímanum, rétt eins og við tökum á móti nýfæddu barni sem hugsa þarf um af alúð og samviskusemi. Nú skulum við fara dýpra í nokkur atriði sem hafa komið fram í máli mínu til þessa. Til að hjálpa okkur til þess ætla ég að styðjast við athyglisverðan fyrirlestur sem franski heimspekingurinn Ferdinand Alquié' flutti um miðjan sjötta áratug síðustu aldar og heitir „Qu’est-ce que comprendre un philosophe?“ - eða „Hvað er að skilja heimspeking?". Eg staldra hér við Alquié af tveimur tengdum ástæðum, í fyrsta lagi fer hann nánar í saumana á ýmsu sem ég hef þegar tæpt á, en í öðru lagi telur hann vera mótsögn á mifli þess að skilja heimspeking og að skilja söguna, en þessi mótsögn stangast á við það sem ég var að halda fram og því ástæða til að gefa henni sérstakan gaum. En áður en við gerum það hyggst ég greina frá nokkr- um meginatriðum í málflutningi Alquié. Alquié heldur fram í lestri sínum hugmyndum um heimspeki sem eru af sama toga og þær sem ég hef verið að reifa: Heimspeki er persónuleg viðleitni til að uppgötva og miðla sannindum um heiminn í heild, sannindum sem eiga erindi til alls hugsandi fólks. Hér gerir hann skýran greinarmun á því að skilja hlutlæg, ópersónuleg sannindi á borð við þau sem stærðfræðingur eða hvaða vísindamaður sem er kann að halda fram og að skilja persónulegt hugarástand einhverrar mann- eskju. Þetta er greinarmunurinn á tvenns konar merkingu sem leggja má í spurn- inguna „skilur þú mig?“; það er „skilurðu það sem ég er að segja?“ eða „skilurðu hvernig mér líður eða hvað vakir fyrir mér?“. Alquié lítur svo á að það að skilja heimspeking sé annað en þetta tvennt; það sé hvorki að skilja ópersónuleg, hlutlæg sannindi né að skilja sálarh'f eða skapgerð tiltekinnar persónu, í þessu tilfefli heim- spekingsins. Heimspekileg sannindi hljóti að hafa mjög sérstaka stöðu og Alquié skýrir hana með því að tefla saman annars vegar einveru heimspekingsins (hver sem hann er, Sókrates, Descartes, Kant eða Berkeley) og hins vegar algildi þess sannleika sem hann tjáir. Alquié segir: Það er til algildi í einveru [universalite' solitaire\ og það virðist vera hlut- skipti heimspekingsins: I því felst einmitt allt hans drama. Hinn heim- spekilegi sannleikur er ekki ópersónulegur, en hann er algildur [univers- elle\. Einmitt þetta veldur erfiðleikum í því sem við höldum fram, það er að skilja hvað er persónulegt algildi. Fæstir gera sér grein fyrir þessu, því þeir eru vanir annað hvort vísindunum þar sem algildið er einmitt ópers- ónulegt, eða sálfræðilegum sannindum sem eru persónuleg, en þau eru persónuleg vegna þess að þau eru sérstök. Það sem við þurfum á hinn bóginn að uppgötva, það er huglægt algildi.* Alquié bendir á að heimspekingar kvarti gjarnan undan því að fólk skilji þá ekki. Hann nefnir að Descartes, Kant og Berkeley hafi gert það án afláts. Ég vitna enn 1 Alquié (1906-1985) gegndi meðal annars stöðu prófessors í heimspeki við Sorbonne og var lærimeistari Gilles Deleuze. Á meðal fjölmargra verka hans er að finna ófáar bækur um Descartes, Spinoza og Kant. 2 Ferdinand Alquié, Qu’est-ce que comprendre un philosophe, París: La Table Ronde 2005, s. 25- 26.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.