Hugur - 01.01.2008, Blaðsíða 166

164
Hjörleifur Finnsson og Davíð Kristinsson
hóli,57 og birst hafa greinasöfn þess efnis á ýmsum tungumálum.58 Þar að auki
hefur Foucault haft töluverð áhrif innan heimspekilegrar vísindasagnfræði, meðal
annars á Ian Hacking.59
Einar Már minnir okkur reglulega á alla sirkusana og tívolíin sem koma upp í
huga hans þegar hann horfir um öxl til sjöunda áratugarins, Althussers, Foucaults
og annarra sem tengdust tískubylgju formgerðarhyggjunnar:
Þegar ég hugsa um þessa tíma heyri ég gjarnan einhverja undarlega tón-
list berast til mín úr fjarska, það eru einsöngvar og kórsöngvar spámanna
formgerðarhyggjunnar, sem hljóma þó heldur ámátlega, eins og blandaðar
sveitir tónskratta séu þar að leika listir sínar með miklum trúðslátum
mishljómanna. (113)60
Kannski er þessi ómstríða tónamergð komin til af því að Einar Már virðist hafa
fremur óskýra hugmynd um það hvað formgerðarhyggja er. Þótt hann virðist hafa
flett örfáum bókum sem tengjast þessum fræðum, kíkt á staka fyrirlestra og heyrt
hitt og þetta frá kunningjum sínum, virðist dvöl hans á fjallinu helga ekki hafa
orðið til þess að hann fengi skýra mynd af þessari fræðastefnu. Þannig fellir Einar
Már jafn ólíka höfunda og Lévi-Strauss, Althusser, Lyotard, Barthes, Foucault,
Lacan, Bourdieu, Derrida og Deleuze alia undir hatt formgerðarhyggjunnar
(strúktúralismans). Skemmst er frá því að segja að mannfræðingurinn Lévi-
Strauss var óumdeilt höfúð formgerðarhyggjunnar. Aðra hugsuði á borð við Lacan,
Barthes og Althusser mætti einnig telja til formgerðarhyggju að því leyti sem þeir,
eins og Lévi-Strauss, beittu flestir hálfrar aldar gömlum málvísindum Ferdin-
ands de Saussures í rannsóknum sínum á sviði sálgreiningar, bókmenntafræði
og marxisma.61 Hinir hugsuðirnir falla frekar undir það sem nefnt hefur verið
„póststrúktúralismi" og vísar fyrst og fremst til heimspekinga sem nærðust að
verulegu leyti á því að gagnrýna meginforsendur formgerðarhyggjunnar. Hefði
Einar Már lesið bók Vincent Descombes um franska nútímaheimspeki sem náði
57 Ulrich Brieler, Die Unerbittlichkeit der Historizitat. Foucault als Historiker, Köln: Böhlau 1998;
Michael Maset, Diskurs, Macht und Geschichte. Foucaults Analysetechniken und die historische
Forschung, Frankfurt a.M.: Campus 2002.
58 Michelle Perrot (ritstj.),L’Impossibtepriscn. Recherchessurlesyst'emepénitentiaireauXÍXesiécle.
De'bat avec Michel Foucault, París: Seuil 1980; Jan Goldstein (ritstj.), Foucault and the Writing
ofHistory, Oxford/Cambridge: Blackwell 1994;}. Martschukat (ritstj.), Geschichte schreiben mit
MichelFoucaultt'FnnVSuctíiM..-. Campus 2002;J.NeubauerogJ.Wertheimer,„Cultural History
after Foucault", Arcadia. Zeitschrift fúr allgemeine und vergleichende Literaturviissenschaft 33.1
(1998); A. Still og I. Volody, Rewriting the History of Madness. Studies in Foucault’s „Histoire de
la Folie“, London: Routledge 1991.
59 Sjá t.d. Ian Hacking, „The Archaeology of Foucault", David Couzens Hoy (ritstj.), Foucault. A
Critical Reader, Oxford: Blackwell 1986, s. 27-40; „,Stíll‘ fyrir sagnfræðinga og heimspekinga",
þýð. Kristín Halla Jónsdóttir og Skúli Sigurðsson, í Einar Logi Vignisson og Ólafúr Páll
Jónsson (ritstj.), Heimspeki á 20. öld, Reykjavík: Heimskringla 1994, s. 241-265.
60 Almcnnt er hugmyndastefnum sem höfundur gagnrýnir lýst sem falskri tónlist. Þannig er t.d.
kvak frjálshyggjumanna „ekki annað en fölsk og afskræmd útgáfa SYesterday.“ (158)
61 Marxísk formgerðarhyggja Althussers var nánar til tekið síður undir áhrifúm frá málvísindum
en frá Lacan.