Hugur - 01.01.2008, Side 24

22
Róbert Jack ræðir við Eyjólf Kjalar Emilsson
spurningarnar sem vakna um samband sálar og líkama í sambandi við þessa kenn-
ingu. Hjá Plótínosi eins og fleirum er skynjunin einn af þeim þáttum þar sem
bæði sál og líkami koma við sögu, og er kannski skýrasta dæmið um slíkt samkrull.
Ein spurning hjá mér var: hver er þáttur hvors og hvernig mætast sál og líkami í
skynjuninni? Sú spurning hefur almennt gildi fyrir umræðu um sögu vandans um
efni og anda sem hefúr verið nokkuð umdeild. Menn hafa til dæmis haldið því
fram eins og Rorty og aðrir að Descartes hafi búið þennan vanda til, og að eigin-
lega sé vandinn um samband sálar og líkama byggður á herfilegum misskilningi.
Það er sem sagt reynt að eyða þessu sem hálfgerðu sögulegu slysi. Sé það rétt að
þetta sé þegar að finna hjá Plótínosi þá er sögulega slysið allavega eldra en menn
héldu fram.
Ertuþá að segja að cogxto-hugmyndin felist íþvísem Plótínos er að segja?
Kannski ekki sjálf fogzVo-hugmyndin, en hann er með hugmynd um sál sem er
óefnisleg og h'kama sem er efnislegur og það vaknar alveg hliðstæð samskiptagáta
og hjá Descartes.
Er eitthvað tekið áþessu öðruvísi en hjá Platoni?
Já, hugtökin hafa orðið nákvæmari. Jújú, Platon er vitaskuld með tvíhyggju sálar
og líkama, það vantar ekki, en Plótínos er með hugmynd um líkamann sem er
sennilega ættuð úr stærðfræði þar sem líkami fer nærri því að vera res extensa, eins
og hjá Descartes. Plótínos færir til dæmis eftirfarandi rök fyrir eðlismun sálar og
líkama. Við gefúm okkur að það er sálin sem skynjar. Þá er það augljós staðreynd
að ég get til dæmis í senn séð bæði nefið á þér og hökuna og nefið og hakan eru
sitthvað. Það er hins vegar eitthvað eitt sem skynjar hvorttveggja og hann vill
meina að eining meðvitundarinnar í skynjuninni sé með þeim hætti að enginn
líkami geti haft slíka einingu til að bera því að nefið á þér og hakan eru sitthvað.
Ef skynjunin er efnislegt ferli þá kemur eitthvað í gegnum loftið eða hvernig sem
þetta nú fer í augað og endar svo í sálinni, það er gefið. Ef sálin er efnislegur hlutur
endar væntanlega nefið í einum parti og hakan í öðrum og þá ætti parturinn sem
nefið hafnaði í að sjá nefið og hinn parturinn þar sem hakan endaði að sjá hökuna
og það er enginn einn aðili sem sér heildina. - Ég skal ekki segja hversu góð rök
þetta eru, en ég hef séð samtímarök á mjög svipuðum nótum og allavega er hér
hugboð um að eining meðvitundarinnar skapi vanda fyrir alla efnishyggju.
Efvið víkjum aftur að bókum þínum þá hefurðu í rauninni bara skrifað þessar tvær
sem við höfum nefnt.
Já.
Hvernig stendur áþví aðþú hefur ekki skrifaðfleiri bækur?
Eg hef sennilega bara ekkert verið nógu duglegur. En ég hef nú skrifað eitthvað
af greinum líka.