Hugur - 01.01.2008, Blaðsíða 163

Sápukúlur tískunnar“
161
hann að auki „frönsk tískustefna“, en þetta tvennt er með öllu óskylt, ef
menn vilja vega og meta framlag existentíalismans kemur tíska eða ekki-
tíska því máli alls ekkert við. Menn verða að líta á stefnuna eins og hún
var í sjálfri sér. Sem frönsk tíska var hún orðin eitthvað allt annað. (82-
83)
I framhaldi af þessu spyr maður sig hvort það sem Einar Már segir um tilvistar-
stefnuna, sem er í nokkru uppáhaldi hjá honum, eigi ekki við um marxismann,
strúktúralismann og frjálshyggjuna. Eru þetta ekki allt merkilegar heimspeki-
stefnur sem eru annað og meira en sú sápukúlumynd sem Einar Már sýnir okk-
ur? Það að eitthvað komist í tísku er ekki jafngilt því að það sé innihaldslaust,
eins og Einar viðurkennir í tilfelli tilvistarstefnunnar (existentíalismans). Innan
fræðaheimsins koma vissulega upp „tískur“ sem geta t.d. með aðstoð menning-
arfjölmiðlunar og bókaforlaga teygt sig út íyrir háskólasamfélagið.49 En gildi og
slagkraftur kenninga, hvort sem um er að ræða glundroðakenningu (chaos theory)
eðlisfræðinnar eða formgerðarhyggju mannvísindanna, verða ekki metin út frá
þeirri mynd sem þær taka á sig utan fræðasamfélagsins.
Kenning Einars Más um tískuhreyfingar gerir ráð fyrir tískukóngum sem halda
sápukúlunum á lofti. Þessir einstaklingar virðast ekki mæta neinu aðhaldi: „Tísku-
kóngarnir eða trúboðar tískukenninga geta í rauninni komist upp með hvaða
þvælu sem er.“ (87) Þeir slá um sig með innantómum slagorðum: „Tískuhug-
myndir og kenningar kristallast gjarnan í ákveðnum orðum, setningum eða ein-
földum vígorðum sem menn geta endurtekið í sífellu, og eru einnig skálkaskjól
þeirra sem hafa ekki forsendur og kannske ekki sálargáfur til að skilja viðkomandi
kenningar." (87) Vitaskuld geta einstaklingar sem hafa yfirborðslega þekkingu á
ákveðnum kenningum slegið ryki í augu þeirra sem hafa á þeim litla sem enga
þekkingu. Það væri svo sem engin ástæða til að eyða púðri í að andmæla Einari
Má ef ásakanir hans um loddaraskap tískunnar takmörkuðust við einstaklinga sem
eru á jaðri fræðimennskunnar. En þar sem ljóst er að hann telur viðurkennda
fræðimenn vera sömu sjónhverfingarmennina verður ekki hjá því komist að skoða
nokkrar trúðsmyndir sem Einar Már málar af meintum tískupostulum fræð-
anna.
„Að tímum Althussers hafði ég að sjálfsögðu engan aðgang“ (112), skrifar Einar
Már sem heyrði þó útundan sér samtöl um lærlinga hans: „Hann er svo agalega
sætur og klár. Hann er víst nemandi Althussers." (95) Þegar kemur að kenningum
Althussers sjálfs grípur Einar Már ekki niður í fræðirit marxíska heimspekingsins
heldur nýlegt leikrit sem byggir lauslega á ævi hans. I leikritinu komi fram að
Althusser „hafi verið talinn mikill heimspekingur en aldrei gert neitt annað en
endurtaka það sem aðrir hafi hugsað og sagt.“ (106) I framhaldinu fúllyrðir Einar
Már:
49 Það getur vitaskuld verið áhugavert að skoða feril hugsuða í ljósi slíkra þátta. Sjá til dæmis
Pierre Bourdieu, Homo academicus, París: Minuit 1984, viðauki 3; Michéle Lamont, „How to
Become a Dominant French Philosopher. The Case of Jacques Derrida", American Journal of
Socio/ogy 96.3 (1987), s. 584-622.