Hugur - 01.01.2008, Blaðsíða 89

Hagtextinn
87
Þessi kerfi eru sumpart sköpuð („konstítúeruð") af tölum, sumpart af mannlegum
skilningi. Sá skilningur er handan talfestunnar en talnahlið hagkerfisins verður
ekki skilin til fullnustu án beitingar stærðfræði.2'
Málfræðin á margt sameiginlegt með stærðfræði og rökfræði. Hún gerir mönn-
um ljósar þær reglur málsins sem þeir fylgja ómeðvitað. Með sama hætti gerir
skilningshagfræðingurinn mönnum ljósar þær reglur sem þeir fylgja umhugs-
unarlaust. Hvorki málfræðingurinn né hagfræðingurinn nema þekkingunni ný
lönd, þeir kortleggja áður þekkt landsvæði. Þó má telja að endurgerðin geti haft
áhrif á viðfangið, ekki síst í ljósi þess að tæpast er til algerlega hlutlaus túlkun.
Málfræðingurinn getur ekki endurgert máiið nema að túlka það, túlkunin er eins
og áður segir vart alveg hlutlaus og túlkunin/endurgerðin kann að breyta málbeit-
ingu þeirra sem tala þetta mál. Að breyttum breytanda gildir slíkt hið sama um
endurgerðir skilningshagfræðinnar.
Ekki veit ég hvort frásögur nýtast málfræðingum við sína iðju. En frásagan,
ekki lögmálsskýringin, er helsta tæki skilningshagfræðingsins til orsakaskýringa
enda eru venjulegar frásögur orsakaskýringar. Tökum dæmi: Af hverju meiddist
Nonni? Skýring: Hann flýtti sér alltof mikið í vinnuna í morgun og sá ekki hjólið
sem hann datt um. Strákgepillinn sem átti það var í einhverju letikasti í gær og
nenntí ekki að taka hjólið inn (tvær stuttar frásögur skýra það að Nonni meiddist).”
Franski heimspekingurinn Paul Ricœur leggur þunga áherslu á þetta skýringareðli
frásagna. En þær skýra með talsvert öðrum hætti en lögmálsskýringar. Ekki er
hægt að leiða forsagnir af frásögu því menn geta ekki sagt sögu með gefinn endi
sem leiða má röklega út frá restinni. Lok góðrar sögu eru ekki fyrirsjáanleg, heldur
ásættanleg (Ricœur 1981, 277). Ur þessu gera túlkunarhagfræðingarnir Lavoie og
Madison sér mat. Skýringar í hagfræði eiga að vera með þessum frásögulega hætti
(Madison 1990,48). Þá þurfa menn ekki lengur að gera sér rellu út af skorti hag-
fræðinnar á forspárgildi, því frásöguleg skýring er jú forspárvana.
Benjamin Ward rær á sömu mið þótt ekki teljist hann túlkunarhagfræðingur.
Reikningskúnstir hjálpi okkur ekki til að skilja hið einstaka og sérstaka í efna-
hagslífinu, þar koma frásögur til skjalanna sem handhæg tæki til skýringa. Satt
best að segja þá leika frásögur miklu stærra hlutverk í hagfræðinni en hagfræð-
ingar vilji viðurkenna, segir Ward (1972,179-190). Annar hagfræðingur, Donald
McCloskey, gengur feti framar og segir að hagfræðin sé gegnsósa af frásögum.
Hagfræðin er eins konar skáldskapur og er engin minnkun í því. Skáldskapur
heíur nefnilega margt sér til ágætis (McCloskey 1990,61-75). Ég get vottað að svo
sé, meira að segja vottað að hann geti varpað ljósi á efnahagsamstrið. Af fáum
bókum hef ég lært meira um gangvirki efnahagslífsins en skáldsögu hins norska
Alexander Kielland Garman og Worse en hún lýsir framsókn kapítalismans á
vesturströnd Noregs fyrir rúmri öld. Skáldsögur á borð við hana geta verið nauð-
synleg uppbót fyrir hagfræðipælingar. Þær geta lýst því lífræna og einstaka við hin
21 Athugið muninn á þessu og sálarlífinu. Hvaða þættir þess eru skapaðir („konstítúeraðir") með
tölum? Hefur stærðfræðigreining nokkuð upp á sig í sálarfræði?
22 Hugmyndin er ættuð frá heimspekingnum Arthur Danto (1985, 202).