Hugur - 01.01.2008, Blaðsíða 50

48
Jón A. Kalmansson
samkvæmt hennar eigin mælikvörðum, en þroskuð fóstur. Tilvitnunin er hluti af
andsvari hennar við þessari mótbáru.
Nú kunna einhverjir að varpa öndinni léttar við það að sjá að Warren telji óleyfi-
legt að eyða ungbörnum eftir hentugleikum. Samt fer ekki hjá því að óróleiki geti
læðst að þeim sem les útskýringar hennar. Hvers vegna telur Warren að ástæðurnar
fyrir því að ekki eigi að drepa ungbörn séu þær að fólk yrði þá svipt ánægjunni af
því að ala þau upp, eða hafi mætur á þeim? Hvað koma ánægja og mætur annars
fólks því við að ekki á að drepa nýfædd börn? Er ekki eitthvað ankannalegt við að
gefa slíkar ástæður yfirhöfúð? Sumir myndu svara þessari spurningu neitandi. Þeir
myndu jafnvel hrósa Warren fyrir þá óhlutdrægni og það hugrekki að fylgja rök-
semdafærslunni til röklegrar niðurstöðu sinnar. Aðferðarfræði hennar sé til fyrir-
myndar. Hún byrji á að skilgreina þær forsendur fyrir máli sínu sem hún telur
mestar líkur á að skynsamt fólk geti fallist á (aðeins verur með tiltekna eiginleika
sem gera þær að persónum hafa full réttindi) og dragi síðan óhikað rökréttar álykt-
anir. En rök sem einum finnst skynsamleg geta fyllt aðra hryllingi og fengið þá til
að velta því fyrir sér hvort þau Warren búi á sömu plánetu, eða hver hún eiginlega
sé þessi kona „og hvernig [henni] getur fundist petta vera það sem eigi að tilfæra
í umræðu [um dráp á ungbörnum] - og þá við hvern?"2
Tilgangur minn með því að vitna í grein Warrens er meðal annars að vekja at-
hygli á því að siðferðilegur ágreiningur birtist á fleiri en einn veg. Hann getur birst
sem ósætti um tilteknar skoðanir eða niðurstöðu, en hann getur líka komið fram
sem dýpri aðskilnaður í lífsafstöðu og heimssýn. Þeir sem lifa í sömu „siðferðilegu
veröldinni" og deila sömu h'fsafstöðu geta verið ósammála um margt, en sýn hvers
þeirra á hlutina er hinum aldrei fullkomlega framandi og óskiljanleg. Á hinn bóg-
inn geta tveir menn verið sammála um tiltekna niðurstöðu, til dæmis gegn drápi
á nýburum, en jafnframt nánast óskiljanlegir í augum hvors annars vegna þess á
hve ólíkan hátt þeir hugsa um viðfangsefnið og komast að niðurstöðu. Það sem
skilur okkur hvert frá öðru - það sem getur afhjúpað gjá á milli okkar - er sú
siðferðilega veröld sem kemur í ljós þegar við gefum eða gefum ekki ástæður fyrir
siðferðilegum skoðunum okkar.
Það er djúp gjá milli heims þar sem dráp á ungbörnum er morð og heims þar
sem siðferðileg staða barna er í raun engin og þeim er ekki gert neitt rangt með
því að drepa þau. Eg vík aftur að þeirri gjá í lok greinarinnar, en læt nægja að sinni
að benda á að hún er í víðasta skilningi fólgin í ólíkum hugmyndum um hver við
erum og hvað hefur merkingu í h'fi okkar. Flest okkar hafa skilning á því að fæðing
barns sé einn þeirra tímamótaatburða hfsins sem mótar grundvallarhugmyndir
okkar um hvað það er að vera manneskja. Þau viðbrögð, þær tilfinningar, þær
hugsanir sem bærast með okkur á slíkum stundum skilgreina að mikilvægu leyti
mennsku okkar. Við skynjum það líka flest að þessi viðbrögð okkar geta verið
2 Hér vitna ég í orð bandaríska heimspekingsins Coru Diamond í grein hennar „Losing Your
Concepts", Ethics (janúar 1988), s. 274. Diamond er að lýsa viðbrögðum við einhverjum sem
segði í umræðu um dýratilraunir að ein ástæðan fyrir því að rangt væri að gera tilraunir á
„ungbörnum“, setja þau í búr, prófa á þeim efnasambönd eða beita þau raflosti, sýkja þau af
krabbameini eða vekja þeim mikinn ótta eða kvíða, eða drepa þau, væri sú að með því færi
samfélagið á mis við mikilsvert framlag þeirra fengju þau að fullorðnast á eðlilegan máta.