Hugur - 01.01.2008, Qupperneq 72

Hugur | 19. ÁR, 2007 | s. 70-93
Stefán Snævarr
Hagtextinn
Um skilnings- og túlkunarhagfræði
Á okkar síðustu og verstu póst-módernísku tímum tíðkast að kalla þetta og hitt
„texta“ en ekkert ku vera handan hans. Sjálfur er ég enginn póst-módernisti en
segi samt að líkja megi hagkerfinu við texta, tala má um „hagtextann". Þess vegna
er ég veikur fyrir túlkunar- og skilningshagfræði en skilin miUi þeirra eru reyndar
óljós. Rætur þeirrar fyrrnefndu eru í hinni svonefndu nýtúlkunarfrœði en sam-
kvæmt henni eru mannheimar þrungnir merkingu sem við túlkum stöðugt.Túlk-
unin er hringferli; við túlkum hið einstaka út frá heildinni og öfugt. Til dæmis
skiljum við einstakar setningar í bók út frá bókinni sem heild og heildina út frá
einstökum setningum. Túlkun er ekki forsendulaus, fordómar okkar skilyrða
skilning vorn og hinn eini sanni, hlutlægi skilningur er ekki mögulegur. For-
dómarnir eru hluti túlkunarhringsins, við skiljum texta eða athafnir í ljósi fordóma
og fordómana í ljósi textanna. Fordómar okkar geta breyst í ljósi textanna/athafn-
anna og öfugt. En hversu mjög sem túlkarnir okkar kunni að vera litaðar af for-
dómum þá skiljum við texta eða athöfn á þeirra eigin forsendum, ekki með því að
skýra athöfnina eða textann með tilvísun til orsaka. Eg skil ekki staðhæfingu
Nonna „mér leiðist“ með því að vísa til orsaka á borð við „Nonna leiðist af því að
hann er með leiðagen". Eg verð að vita hvað hann meinar áður en ég get sett fram
orsakaskýringar á ummælum hans.1 Ur þessu gera túlkunarhagfræðingar sér mat
en ég mun víkja nánar að boðskap þeirra síðar í þessari grein.
Skilningshagfræðin er dóttir skilningsfélagsfræðinnar (verstehende Soziologie),
náinn ættingi túlkunarhagfræðinnar og er margt mjög líkt með skyldum. Mæðg-
urnar eiga sér rætur í Þýskalandi fyrirstríðsáranna. Nefna má að hinn heimsfrægi
hagfræðingur Werner Sombart mun hafa talað máli skilningshagfræðinnar (Alb-
ert 1994,140; Habermas 1970). Segja má að skilningshagfræðingurinn sé maður
sem beitir meginreglum skilningsfélagsfræðinnar við hagfræðilegar rannsóknir.
Til eru ýmsar útgáfur af skilningsfélagsfræði. Sumar útgáfurnar eiga sér rætur í
1 Góðan inngang að nýtúlkunarfræðinni má finna í Warnke (1987). Hennar feður eru sem
kunnugt er þeir Martin Heidegger og Hans-Georg Gadamer.