Hugur - 01.01.2008, Page 75

Hagtextinn
73
borð við „framboð og eftirspurn skal ráða verði“ og „réttmætt er að hámarka gróða
og lágmarka kostnað“. Vel má vera að þessar leikreglur séu orðnar að hefð, menn
fylgi þeim umhugsunarlaust eins og öðrum hefðgrónum leikreglum.8
Þrautalendingin kann að vera sú að telja hagfræðilögmál líkindalögmál en lög-
málsskýringar út frá líkindum eru firnaalgengar í nútíma eðlisfræði. Dæmi um
líkindalögmál er lögmálið sem kveður á um að helmingslíkur séu á því að tiltekin
eind af hinni geislavirku samsætu kolefni C-14 brotni niður á 5730 árum. En
athugið að við getum ákvarðað líkurnar nákvæmlega. Ef 1000 eindir af kolefni
C-14 myndast um leið má ætla að helmingur væri horfinn innan 5730 ára (t.d.
Jakobsen 1996,175-178). Gagnstætt þessu getum við tæpast talfest líkurnar á því að
hækkun verðs leiði til aukinnar eftirspurnar. Þar sem slík talfesta á að vera aðall
hagfræðinnar hjálpa líkindalögmál henni h'tið.
Reyndar bendir margt til þess að hagfræðin þjáist af ofurtrú á talfestu, réttara
sagt á stærðfræði. Hagfræðingurinn Mark Blaug segir að starfssystkini sín hafi
ætlað sér að læra af eðlisfræðingum hvað beitingu stærðfræði varðar en hegði sér
í raun eins og þau væru hreinræktaðir stærðfræðingar. Hrein stærðfræði hefur
ekkert með reynsluheiminn að gera en hagfræði hlýtur að eiga að vera raunvísindi
(Blaug 19983). Þessi „ofurstærðfræðivæðing" hafi leitt til þess að hagfræðingar
dagsins í dag skilji markaðinn verr en karlar á borð við Adam Smith sem enga
stærðfræði kunni! (Blaug 1997,4). Blaug snýr út úr gömlum brandara um kynfælni
Breta og heimfærir upp á þá viðbrögðin: „No reality please, we’re economists".
Menn stundi hagfræði hagfræðinnar vegna og verji jafnvel slíka iðju með póst-
módernískum frösum um að veruleikinn sé hvort eð er ekki til. Hinn Poppersinn-
aði Blaug bætir því við að kenningar hagfræðinnar séu ekki afsannanlegar og því
ekki vísindalegar (Blaug 1998^). Ekki fylgir sögunni hvort Blaug er undir áhrifum
frá hinum Poppersinnaða þýska hagfræðingi og heimspekingi Hans Albert en
hann sagði fyrir margt löngu að hagfræðikenningar væru óhrekjanlegar (Albert
1965,406-434).
Athugið að styrkur eðlisfræðinnar er að margra hyggju fólginn í lögmálsskýr-
ingum sem einkennast af stærðfræðilegri nákvæmni og hafa um leið viss jarð-
tengsl.9 Jarðtengslin vantar einatt í tilraunum hagfræðinga til að beita lögmáls-
skýringum þótt ekki skorti hana stærðfræðilega nákvæmni. Oðru nær.
Reyndar telur heimspekingurinn Alexander Rosenberg að hagfræðin sé ná-
frænka flatarmálsfræðanna, stærðfræðileg í eðli sínu og því engin leið að krefja
hana um jarðtengsl. En hann gefúr í skyn að reynslan muni kannski geta skorið
úr um ágæti hagfræðinnar rétt eins og athuganirnar sem staðfestu afstæðiskenn-
inguna sýndu fram á að hin evklíðska rúmfræði hefði ekkert með reynsluheiminn
að gera. Áður trúðu margir því að evklíðska rúmfræðin væri vísindi rúmsins en
8 Geir Sigurðsson ritstjóri benti mér á þennan möguleika.
9 Með þessu er ekki sagt að við getum vitað með öruggri vissu hvort eðlisfræðin hafi slík
jarðtengsl. Kannski er heimsmynd eðlisfræðinnar blekking. Ekki er heldur hægt að útiloka
að nákvæmni sé algerlega afstæð við virknishætti. Kannski er ein gerð nákvæmni við hæfi í
eðlisfræði, önnur í mannfræði og sú þriðja í skáldskap. En athuga ber að hagfræðingar vilja
flestir hverjir líta á hagfræðina sem virknishátt af sama tagi og eðlisfræðin.