Sagnir - 01.05.1982, Page 37

um hina hörðu baráttu kirkjunnar gegn leik-
mönnum sem háð var hér á miðöldum.
Sveinbjörn mun birta grein um þetta efni í
næstu Sögu.
„Rétt er að kona kenni honum að skira
barn“ nefndist fyrirlestur Önnu Sigurðar-
dóttur og var um viðhorf kirkjunnar til
kvenna varðandi boð hennar og bönn og hin-
ar ýmsu kirkjulegu athafnir svo sem skírn,
fermingu og prímsigningu. Nafnið vísar til
þess, að samkvæmt Kristinna laga þætti eldri
máttu konur ekki skíra börn skemmri skírn
nema í ýtrustu neyð, þ.e. ef ómögulegt
reyndist að ná í karlmann 7 ára eða eldri til
að framkvæma athöfnina. Hins vegar áttu
konur að kunna skil á því, hvernig skemmri
skírn fór fram að réttu, og kenna ef á þurfti
að halda. Lágu þungar refsingar við, ef þess-
ari kunnáttu var ábótavant. Anna fjallaði
um guðsifjarnar, en svo kallaðist skyldleiki
sem komst á milli fólks vegna áðurnefndra
kirkjuathafna og var hjúskaparhindrun á
sama hátt og holdlegur skyldleiki.
Elsa E. Guðjónsson M.A. las fyrir um út-
saum og hannyrðakonur á íslandi á miðöld-
um. Hún gerði grein fyrir varðveittum hann-
yrðum og helstu útsaumsaðferðum. Hér eru
varðveitt um 20 útsaumsstykki, öll til kirkju-
brúks og er þetta, þótt rýrt sé, hlutfallslega
mikið miðað við hin Norðurlöndin. Benti
Elsa á, að ástæðan til þess gæti verið sú, að
hér var ekki eins harkalega gengið að skreyt-
ingum í kaþólsku kirkjunum og víða annars
staðar við siðaskipti. Elsa talaði síðan um
hvaða upplýsingar ritheimildir gefa um þetta
efni m.a. hve margt bendi til að kennsla í
hannyrðum hafi verið þáttur í uppeldi og
menntun heldri kvenna. Hún velti fyrir sér
hversu algengt það hefði verið að hannyrða-
konur öfluðu tekna með saumaskap og benti
á tvö próventubréf — annað frá 1489—90 og
hitt frá 1526 — þar sem kveðið er á um
ákveðið framlag hannyrða á ári í próventu.
Með fyrirlestrinum voru sýndar skyggnur til
skýringar á útsaumstækni og af minjum sem
um var fjallað.
Sólveig Widen phil.lic. frá Finnlandi tal-
aði um morgungjöfina, en af hinum þremur
samningsbundnu fjárframlögum vegna gift-
ingar; heimanfylgju, mundi og morgungjöf,
kvað hún elstar heimildir til um morgungjöf-
ina bæði í Germaníu Tacitusar og elstu ger-
mönsku lögunum. Sólveig, sem hefur verið
að rannsaka ekknaframfærslu, færði rök að
því, að morgungjöfin hafi upphaflega orðið
til sem trygging fyrir framfærslu eiginkonu
eftir dauða eiginmanns og studdist við at-
huganir á sænskum og finnskum miðaldalög-
um og morgungjafabréfum. Rekur hún upp-
runa þessa fyrirbæris til gliðnunar ættasam-
félagsins sem leiddi til óvissu um hverjum
bæri að framfæra fjölskyldur í því tilfelli að
heimilisfaðirinn félli frá.
Ingrid Sanness Johnsen dr. philos. frá
Noregi talaði um upplýsingar sem norskir
rúnatextar veita um konur, en hún vinnur
við að gefa út rúnatexta sem fundust við
fornleifarannsóknir i Bergen á árunum
1955—1968. Hún gerði grein fyrir nokkrum
rúnaskrifum þar sem konur koma við sögu
sem þátttakendur í viðskipta- og athafnalífi.
Beata Losman dósent frá Svíþjóð ræddi
um athuganir á Opinberunum heilagrar
Birgittu. Beata reyndi að grennslast fyrir um
afstöðu Birgittu til kvenna með því að skoða
kvenlýsingar í textunum, afstöðu Birgittu til
syndafallsins og hins andlega læriföður, Páls
postula. Hún fjallaði einnig um hugsanleg
vandkvæði kvenpersóna á 14. öldinni á þvi
að hlýða köllun til að gerast málpípur Krists
hér á jörðinni.
Lena Witt fil. mag. frá Svíþjóð talaði um
ráðhúsbækur frá Stokkhólmi á síðmiðöld-
um, en þar voru skráð erindi sem bárust til
borgarráðsins um verslun, viðskipti, arfa-
skipti og margháttaðar kvartanir. Lena at-
hugaði nöfn og stöðuheiti þeirra kvenna,
sem upplýsingar eru um í bókunum og
hvernig mál þeirra voru meðhöndluð. Hún
komst m.a. að því, að í þessum bókum eru
konur oftast kenndar við menn, eiginmenn
eða feður og voru þeir gjarna ábyrgir fyrir
gerðum þeirra. Þannig var Jens múrari
dæmdur til múrverks við fangelsi í Stokk-
hólmi vegna þess að kona hans kallaði konu
skósmiðsins hóru.
Birte Carlé cand. mag. et. art. dönsk kona
sem vinnur við háskóla í Hollandi, fjallaði
um sögur af heilögum konum. Hún sýndi
fram á staðlaða uppbyggingu þeirra og gerði
grein fyrir þeim kvenímyndum sem þar
koma fram. Átökin í sögunum snúast um að
söguhetjan neitar að gefast karlmanni og ber
fyrir sig samning við Krist. Þannig velur hún
að brjóta gegn reglum samfélagsins, sem
býður henni á móti tvo kosti — að fara í
35