Sagnir - 01.05.1982, Side 40

voru komin upp verkalýðsfélög kvenna sem
höfðu kröfu um kostningarétt á stefnuskrá
sinni). Hér á landi ríkti sæmilegur friður og
eining meðal kvenna, meðan erlendar hreyf-
ingar (t.d. hin breska) voru margklofnar.
Hér fór baráttan friðsamlega fram, en er-
lendis kostaði slagurinn fangelsanir, bar-
smíðar, hungurverkföll og jafnvel mannslíf.
Á íslandi var grundvöllur fyrir samstöðu
þeirra kvenna sem nutu kosningaréttar 1908,
en þegar stéttastjórnmálin tóku við af sjálf-
stæðisbaráttunni á þriðja áratugnum var
samstaðan úr sögunni. Konurnar sem
ákváðu að bjóða fram 1908 sáu ekki aðra
leið færari þá, enda sést lausamennskan í
bæjarmálum best á því að 18 listar buðu
fram þetta ár. Þær töldu, væntanlega af
fenginni reynslu, að innan þeirra hópa og
flokka sem buðu fram væri enginn áhugi á
að koma konum að, aðeins græðgi í atkvæð-
in. Sérstakt kvennaframboð var því talin
besta leiðin til að koma konum inn í bæjar-
stjórnina.
Riddaraskapur og göfuglyndi
við kvenfólkið
í ársbyrjun 1908 leit fyrsti kvennalistinn
dagsins ljós í Reykjavík. Hinn 1. janúar það
ár gengu í gildi lög sem veittu konum kosn-
ingarétt og kjörgengi til bæjarstjórnar með
sömu skilyrðum og körlum. Þó máttu konur
skorast undan kosningu. Við þessa breytingu
fjölgaði kvenkjósendum verulega, en þó stóð
stór hópur kvenna (vinnukonur o.fl.) utan
við stjórnmálin vegna þess að þær greiddu
ekki nægilega há gjöld til bæjarins.
Áratugina á undan hafði farið fram all
nokkur umræða um kvenréttindi á íslandi,
allt frá því að grein um kjör kvenna birtist í
Þjóðólfi 1874 og Fjallkonan gerðist málsvari
kvenfrelsis 1885 með greinaskrifum ritstjór-
ans Valdimars Ásmundssonar og ritgerð Brí-
etar Bjarnhéðinsdóttur um menntun og rétt-
indi kvenna. Sama ár flutti Páll Briem (síðar
amtmaður) fyrirlestur um menntun og rétt-
indi kvenna. Erlendis voru kvenréttindi í
sviðsljósinu, enda barátta fyrir frelsi og lýð-
réttindum mjög á dagskrá. Straumar
kvennabaráttunnar voru farnir að leika um
landið bláa og gára kyrrláta hugi kvenna og
karla. Menn eins og Skúli Thoroddsen og
Ólafur Ólafsson Fríkirkjuprestur gerðust
einarðir stuðningsmenn kvennréttinda, jafnt
á þingi sem í ritum og ræðum. Þing eftir þing
fylgdi Skúli málum eftir með frumvörpum
um kosningarétt og kjörgengi kvenna, fjár-
mál giftra kvenna og rétt kvenna til mennt-
unar og embætta.
Og fleira kom til.
Konur stofnuðu Hið íslenska kvenfélag
1894 en meðal markmiða þess var að berjast
fyrir kvenréttindum. Árið eftir hófu tvö
kvennablöð göngu sína, Framsókn á Seyðis-
firði og Kvennablaðið í Reykjavík, bæði
voru á kvennréttindalínunni, á mismunandi
vegu þó.
Borgaraleg réttindi fengust smám saman,
eftir nokkurt þóf og andmæli íhaldssamra,
en það gefur auga leið að þingmönnum var
illa stætt á að neita konum um mannréttindi
þegar þjóðin reyndi að heimta sinn rétt úr
höndum Dana og aðrar þjóðir veittu konum
aukin réttindi. Enda komu lögin hver á
fætur öðru og fengust staðfest, ef þau gengu
ekki í berhögg við dönsk lög.
„Þetta sýnir að íslensku karlmennirnir yfir
höfuð og íslensku löggjafarnir einkum og sér
í lagi eru fyrirmynd annarra þjóða í riddara-
skap og göfuglyndi við kvenfólkið“ skrifar
Bríet Bjarnhéðinsdóttir í Kvennablaðið
1902.
Bríet Bjarnhéðinsdóttir.
Það var almenn trú kvenréttindakvenna
um allan heim að með þvi að ölast borgara-
leg réttindi myndu konur eiga greiða leið til
jafnréttis í þjóðfélaginu og því miðaðist bar-
átta þeirra nær eingöngu við að ná fram
breytingum á lögum. Kvenréttindabaráttan
var stödd einhvers staðar á miðri leið þegar
38