Sveitarstjórnarmál - 01.10.2001, Qupperneq 6

Forustugrein
Aukið samráð ríkis og sveitarfélaga
Hlutdeild sveitarfélaganna í samneyslunni og
efnahagsumsvifum hins opinbera hefur verið að
aukast á undanförnum árurn og þar með þjóðhags-
leg áhrif allra þeirra gerða. Samráð ríkis og sveitar-
félaga er þó mun takmarkaðra og lausara í reip-
unum en eðlilegt getur talist og ásættanlegt er með
tilliti til þess að miklir hagsmunir eru í húfi.
Alþingi setur löggjöf um hin ýmsu framfaramál
og tíðum eru það sveitarfélögin sem eiga að annast
framkvæmd hennar og bera kostnað sem af henni
leiðir. í aðdraganda slíkrar lagasetningar hefur ekki
verið reiknaður út sá kostnaður sem sveitarfélögin
þurfa að bera og leiðir af gildistöku nýrra laga.
Santa gildir um framkvæmdavald ríkisins sem
setur reglugerðir sem oft hafa í för með sér út-
gjaldaauka fyrir sveitarfélögin og ekki hefur verið
gerð tilraun til að reikna út og sjá fyrir. Þá þróun
sem verið hefur í íjármálum sveitarfélaga og birtist
í stöðugri skuldaaukningu þeirra má að meginhluta
rekja til laga og reglugerða sem haft hafa í för með
sér aukinn kostnað fyrir sveitarfélögin án þess að
þeirn hafi verið séð fyrir tekjum til að mæta þeim
kostnaðarauka.
Laun og launatengd gjöld eru stærsti útgjalda-
liður í rekstri ríkis og sveitarfélaga og hvort fyrir
sig gerir kjarasamninga við hlutaðeigandi stéttar-
félög. Sveitarfélögin hafa nýverið gert kjarasamn-
inga við viðsemjendur sína sem hafa verulegan
útgjaldaauka í för með sér og sama má segja um
ríkið. Því hefur verið haldið fram að sveitarfélögin
hafi farið offari í launahækkunum. Þegar grannt er
skoðað kemur á hinn bóginn í ljós að það er miklu
fremur ríkið sem rutt hefur braut mikilla launa-
hækkana að undanförnu, m.a. með svokölluðum
aðlögunarsamningum við einstakar starfsstéttir.
Nýverið kom út skýrsla starfshóps sem félags-
málaráðherra skipaði til að leggja fram tillögur um
hvernig unnt sé að meta ijárhagsleg áhrif laga og
annarra stjórnvaldsákvarðana á fjárhag sveitarfé-
laganna. í þeirri skýrslu kemur m.a. fram að annars
staðar á Norðurlöndunum hafa verið settar reglur
um slíkt kostnaðarmat. í Danmörku ber fagráðu-
neytum að leggja mat á kostnað sveitarfélaga sem
leiðir af lagafrumvörpum, reglugerðum og vinnu-
reglum, sem viðkomandi ráðuneyti hyggst leggja
fram. Jafnframt þurfa þau að gera grein fýrir því
hvernig sveitarfélögunum verði fengnir fjármunir
til að annast framkvæmd þeirra. Tillögur um kostn-
aðarmat og tekjuöflun eru síðan teknar til með-
ferðar á samráðsvettvangi ríkis og sveitarfélaga
samkvæmt reglum þar um, sem einnig gilda um
meðferð ágreiningsmála.
Annar meginmunur á samskiptum ríkis og sveit-
arfélaga hér og annars staðar á Norðurlöndunum
felst í því að þar eru áform ríkisstjórna um breyt-
ingar á fjármálalegum samskiptum ríkis og sveitar-
félaga og fyrirhugaðar breytingar á lögum og
reglugerðum, sem áhrif hafa á fjármál sveitarfé-
laga, teknar til umfjöllunar með góðum fyrirvara.
Þannig gefst tími til umfjöllunar um ýmis sam-
skiptamál og áhrif og afleiðingar breytinganna eru
séðar fyrir. Öguð samskipti með skipulegum
vinnubrögðum hafa til þessa ekki verið ástunduð
hér með sambærilegum hætti. Starfshópurinn um
kostnaðarmatið hefur nú lagt fram mótaðar tillögur
um breytingar hvað þetta varðar. Á grundvelli
þeirra verður nú unnið að undirbúningi reglna um
kostnaðarmat lagafrumvarpa og annarra stjórn-
valdsákvarðana sem áhrif hafa á fjárhag sveitarfé-
laga. I framtíðinni ætti öllum viðkomandi því að
vera ljóst að kostnaðarmat verður að framkvæma
samkvæmt settum reglum sem þar um gilda.
Með sambærilegum hætti þarf að taka samskipti
ríkis og sveitarfélaga í kjaramálum til endurskoð-
unar og taka upp nánara samráð um þau mál. Mis-
vísandi umfjöllun og túlkun á áhrifum þeirra kjara-
samninga sem ríki og sveitarfélög hafa gert að
undanförnu eru glöggt dæmi um nauðsyn þess.
Aukin urnsvif sveitarfélaganna leiða jafnframt til
þess að þróun í rekstri þeirra, afkomu og skuld-
setningu hefur sífellt þyngra vægi í efnahagslegu
tilliti og þjóðhagslegu samhengi. Það er þvi mikið
hagsmunamál að ríki og sveitarfélög móti skýrar
reglur um aukið samráð um fjármálaleg samskipti,
efnahags- og kjaramál.
Þórðw Skúlason