Helgafell - 01.04.1944, Page 139

Um og umhverfis Pétur Gaut
Eftir
EINAR MEIDELL HOPP
SUMARIÐ 1867 dvaldist Hinrik. Ibsen
á eyjunni Iskíu við vesturströnd
Ítalíu. Hann hafði lokið þar við þrjá
fyrstu þættina af Pétri Gaut og var í
bezta skapi. Hefði einhver árætt að
gægjast inn til meistarans, þar sem
hann sat í fyrirmannlegri ró og einveru,
er hugsanlegt, að sá hinn sami hefði
séð glettnisglampa bregða fyrir bak við
gleraugun, þótt venjulega stafaði það-
an öðrum geislum og kuldalegri. Eng-
in ástæða er til að ætla, að dregið hafi
úr ánægju höfundarins, er hann virti
verkið fullgert fyrir sér, því að óvenju-
margra grasa kenndi í því, sem nú var
tilreitt og á borð borið. En allt var
þetta piprað sterkum og ókennilegum
kryddtegundum, svo eigi var að kynja,
þótt stöku bókmenntamanni yrði bumb-
ult af — enda var skáldinu ekki alls-
kostar fjarri skapi, að svo yrði.
Ollum miklum leikritahöfundum eru
búin þau sköp, eða kannski við segj-
um heldur ósköp, að vita verk sín
rýnd og ritskýrð. Leikrit er ekki fyrr
hlaupið af stokkunum en í kjölfar þess
siglir heil lest af pennafærum lærðum
mönnum, sem af mikilli kostgæfni,
áhuga og eljusemi taka til að dýpka
og túlka og bregða nýrri birtu yfir
verkið. Allt leiftrar af orðgnótt og
mælsku, sindrar af andríki og hrifni.
Minniháttar atriði, sem flestum hefur
sézt yfir, eru sett undir smásjá sér-
fræðinnar, djúp eru könnuð og fram-
andi áhrifum fundinn staður. Maura-
búið er í uppnámi, trúboðar bók-
menntafræðinnar komnir í essið sitt, og
rykinu þyrlað — þyrlað.
Gott eiga þeir menn, sem komast á
HELGAFELt. 1944
fund höfundarins opnum huga og ó-
mótuðum, fagnandi í hreinleik hjarta
síns þeim fegurðargjöfum, sem af ein-
lægni eru fram bornar !
Það gegnir furðu um Pétur Gaut,
að þótt mörg og hörð hríðin hafi verið
að honum gerð, hefur hann aldrei látið
rykinu skefla yfir sig. Örðugur og and-
lítill skyldulestur á bókmenntalegri ör-
æfagöngu langrar skólavistar hefur ekki
einu sinni megnað að draga úr síendur-
vakinni kynningargleði við lestur þessa
ljóðdrama. Ljóðverkið er svo máttugt í
allri sinni litauðugu fjölbreytni, svo
glettið og gagnsniðugt, þrátt fyrir hið
víða vænghaf, að erfitt er að festa á
því hendur og skipa á bás. Breytilegt
og kræklótt, eins og tilveran sjálf, lif-
ir það sínu eigin frjálsa lífi, óháð kenn-
ingaþrætum nýrrar tíðar. Það er eins
og Ijóðið og ævintýrið — en ekki kald-
ar staðreyndir — séu þær uppsprettur
sannleikans, sem við getum ekki án
verið.
Því er svo ómetanlegur fengur í
hverri nýrri leiksýningu. Þá getur svo
ánægjulega farið, að skáldverkið birtist
okkur eins og nýfægður gimsteinn í
glæsilegri umgerð, glitrandi í birtunni,
sem á hann leggur af listfengi leikenda
og leikstjóra. Eða fjölkynngin í tón-
list Griegs ? Með litglöðum, hressandi
frumleik sínum, þar sem ærslafengin
kæti skiptist á við hófstillta ákefð, tek-
ur hann okkur sér við hönd og leiðir
okkur hugfangin inn í töfraheim æv-
intýranna.
Jæja þá, lesandi góður, hvað er í
rauninni þessi Pétur Gautur eða skáld-
verkið um hann ? Rímleikurí5 þáttum,
8