Helgafell - 01.04.1944, Blaðsíða 140

114
HELGAFELL
svarar höfundurinn af venjulegri hrein-
skilni. En spyrji menn því næst, hvað
hafi vakaS fyrir meistaranum, hvaS
hann hafi viljaS, er ekki lengur fast
undir fæti. Eigum viS ekki, í samræmi
viS fyrra viShorf okkar, aS taka máliS
til meSferSar, án þess aS beita nokkr-
um útförnum túlkunarbrellum ? Eig-
um viS, hvaS sem öllum reglum líSur,
aS leggja í óundirbúna kynningarför
inn í ævintýraland skáldsins sjálfs ?
Ekki til aS hnýsast og snuSra, ekki til
aS læra, heldur til aS reyna aS skilja,
til aS gleSjast og hryggjast opnum
huga, til aS lifa meS skáldinu stundar-
korn, til aS auSgast og yngjast af guS-
dómseSli listarinnar.
Það gæti veriS upphaf þessa máls,
aS Pétur Gautur er okkur NorSmönn-
um í útlegS hjartfólgnari og hugstæS-
ari öllum öðrum þjóðlegum sagnljóS-
um, og er þó víst um þaS, aS rækilega
er flett ofan af norsku þjóðinni í kvæS-
inu, og meinlega sneitt aS ýmsum
tiktúrum okkar og sérkennum. ÞaS er
ógnarlega auðvelt aS segja, aS IjóSverk-
iS sé síðustu reikningsskil höfundarins
viS sjálfan sig og alla menn, en í sjálf-
skaparútlegS sinni á Ítalíu var Ibsen
svo norskur og sá ættland sitt og þjóS
svo frábærlega skýrt og rétt, aS í Pétri
Gaut dynur Noregs lag enn í dag meS
básúnuhljómi.
ViS skulum kannast viS þaS hrein-
skilnislega og án alls tepruskapar, aS
myndin, sem Ibsen dregur upp í þess-
ari stórfenglegu aldarfarslýsingu, er
spegilmynd af okkur sjálfum. Og hví-
lík þjóðsýning! I einu hendingskasti
berumst viS úr þjóðlegu umhverfi Nor-
egs suður í pálmalundina í Marokko.
Svo tökum viS á okkur spámannsgerfi
og spígsporum innan um arabiskar
dansmeyjar. ViS sláumst í förina meS
Ibsen á Egyptalands-ferS hans, verS-
um honum samferða um eyðimörkina
og förum aS skoSa pýramídana og
sfinxinn. Og svo vitum viS ekki fyrr
en viS erum komin inn á vitlausra-
spítala í Kairo, og þá fer nú aS fara
um okkur. Loks er haldiS í norðuiveg.
Pétur, sem er orðinn gamall, en þó er
síungur, gengur meS heimfararseðil
lífsins upp á vasann. Nú er fariS aS
nálgast æskustöðvarnar. StórviSriS æS-
ir, skipiS ferst, úrskurður sjálfsþekk-
ingarinnar fellur. Þá er komiS á upp-
hafsstaðinn, héruðin í nánd viS GuS-
brandsdal og hrikaleik Dofrafjalla.
Hringurinn lokast.
1 Pétri Gaut ber lítiS á hinum af-
dráttarlausu siðakröfum höfundarins.
I gáskafullri yfirburðasnilli leikur hann
sér aS mönnum og myndum frá upp-
hafi til enda. Reyndar grillir í vönd-
inn og vísifingur vandlætarans og
bregður fyrir prédikunartón í röddinni
— annars hefði þetta ekki veriS Ibsen,
— en þaS er því líkast, sem hann nafi
lent í hringiðunni, sem hann kom sjálf-
ur af staS. Hann er eins og asafenginn
unglingur, þar sem hann brunar meS
Pétri sínum um víðáttur hugarheima.
Því Pétur er skilgetinn sonur Ibsens,
skapaður af þjóS hans, fæddur af anda
hans. Þannig hefur hann ef til vill
komiS sjálfum sér fyrir sjónir. Þannig
kom Noregur ungi honum fyrir sjónir.
Pétur varS ímynd alls góðs og ills í
þjóðarfari okkar. Hann er sjálfhælinn
og framhleypinn, og honum veitir erf-
itt aS gera greinarmun draums og veru-
leika, góSs og ills. Þeir eru býsna
skyldir, Pétur og karlssonurinn í þjóS-
sögunum, snarráði og frakki strákur-
inn, glanninn, sem freistar þess aS
hreppa happiS, hvaS sem tautar og
raular. Hann leggur sig ekki niSur viS
hversdagslegt strit. Hann er hugreifur
og viðbragðsskjótur; hann dreymir um
stórræði og afreksverk, völd og frama,
svo aS hann geti látiS aS sér kveða
gagnvart öðrum og vaxiS í sínum eigin
augum. Engu aS síður er hann svo inni-
lega mannlegur, svo heillandi í glaS-
værS sinni og galgopaskap, svo bráS-