Helgafell - 01.04.1944, Page 153

BÓKMENNTIR
127
önnur ógeÖfelldari en þörf er á. Krist-
manni hefur ávallt hætt nokkuð til
reyfarabragða í sögum sínum, og svo
er enn. Hvað skal t. d. segja um gull-
kistur Tosta? Hvaðan kom bjargálna-
bóndanum Oddi geta og aðstaða til
þess að kúga heilt byggðarlag í þeim
mæli, sem höf. lætur sér tíðrætt um ?
Nokkuð ber hér enn á þeirri ríku
hneigð höfundar að ýkja ættríki og
ættarmetnað hér á landi, þar sem
hvorttveggja má þó teljast til undan-
tekninga, eins og vænta má í landi
óðalsréttar. Launfaðerni, hálfbróðerni
og þess háttar fjölskyldulífsafbrigði
eru víst sæmilega þjóðleg fyrirbæri,
en bara fullódýr til þránotkunar í list-
rænum skáldskap nú á tímum. Öhefl-
að orðbragð, er virðist algengara en
nauðsyn ber til, og sum atriði önnur af
svipuðum toga, svo sem hundingjahátt-
ur Eldjárns gamla, fjósrekkja Mekkín-
ar og hin endurteknu, tilbrigðalitlu á-
flog, (svo að sleppt sé endurtekningum
meinlausari athafna, eins og sam-
drykkjum og sviðamessum Odds og
Tosta) orka fremur óþægilega á les-
andann, af því að sumt er hér miður
vel rökstutt, en öðru greinilega ofaukið,
þótt allt gæti þetta verið gott og bless-
að, ef maður fyndi, að það væri þarna
ótvírætt í þágu listar og lífræns sam-
hengis. — Skilningur höf. á hrepp-
stjóravaldi og aðgerðunum í sambandi
við síðustu ráðstafanir Odds bónda
mun og vera nokkuð rómantískari en
lög standa til. Þótt þetta skipti ekki
miklu, bendir það ásamt fleira til þess,
að höf hafi ekki lagt sömu alúð við
að kynna sér landssið og þjóðhætti og
hann hefur sýnilega gert um málfar
bókarinnar, en vafalaust stendur þetta
til bóta.
Frásagnarháttur Kristmanns er hér
að vanda ljós, léttur og kumpánlegur,
þegar hnökrarnir úr Blöndal eru frá
taldir. Hröð og fjölþætt viðburðarás
með leikrænni stígandi helztútallabók-
ina. Persónurnar eru allar bráðlifandi,
þótt þær séu misjafnlega sennilegar,
nema Tosti, hann er þokukenndari og
yfirleitt leiðinlegri en svo, að mér
hefði þótt eftirsóknarvert að drekka
með honum. Kostir bókarinnar, ogsum-
ir gallarnir líka, eru þess eðlis, að hún
virðist mjög líkleg til vinsælda, og mun
það þegar hafa ásannazt.
VIÐFJARÐARUNDRIN, ársbók
Þórbergs ÞórÓarsonar, eru ekki skáld-
rit, og kannski ekki alveg vafalaust, í
hvaða bókmenntaflokki þau eiga ótví-
ræðast heima. En hitt verður ekki vé-
fengt með sómasamlegum rökum, að
sjálfur h.ljóti Þórbergur að teljast í
hópi merkustu og áhrifamestu höfunda
aldarinnar á íslenzka tungu. Þar skip-
ar hann sæti, sem hann verður ekki
sviptur héðan af, jafnvel þótt töluverð
óánægja ýmissa fyrri dáenda hans með
þrjár síðustu bækur hans hefði við gild
rök að styðjast.
Þórbergur varð til þess á sínum tíma,
öllum öðrum fremur, að sveigja ís-
lenzkt ritmál til hæfis við nýjan aldar-
anda. I Bréji til Láru gerði hann því-
líka uppreisn gegn kölkun, kreddu-
festu og tepruskap í meðferð hins rit-
aða orðs fyrir 20 árum, að hann ávann
hreint og beint tímabærum hugsunum
málfrelsi. Hann lagði þar til orustu
gegn frasanum, hinum storknaða inn-
antóma talshætti, helgitákni og hjálp-
ræði alls afturhalds og andleysis í máli
og hugsun, og sigraðist sjálfur svo
glæsilega á þeim höfuðóvini, að hann
hefur ekki hafizt til sinnar fyrri virð-
ingar síðan. Þórbergur var búinn flest-
um þeim kostum, sem hér komu að
haldi, frumlegri stílgáfu, óvenju víð-
tækri og tiltækri þekkingu á lifandi ís-
lenzku máli, andlegu hugrekki sam-
fara takmarkalitlu virðingarleysi fyrir
öllu, sem honum var heimska og
hræsni, en þó sér í lagi fágætri gaman-
skyggni og skemmtigáfu, sem hann lét