Helgafell - 01.04.1944, Page 159

BÓKMENNTIR
133
en oftast endranær í þau 25 ár, sem nú voru
liðin, síðan hann sigldi til prentnáms í Kaup„
mannahöfn 17 ára gamall, með ritstjórnarfortíð
að baki.
1 bókinni eru sex sögur. Ég kannaðist við
fimm af þeim og hlýt að játa, að mér fannst
þær njóta sín miður nú en meðan þær voru í
munnlegri geymd höfundarins, er ég hafði heyrt
hann segja sumar þeirra fram í tilfinninganæm-
um félagsskap. Einkum virtist mér sagan um Jóa-
kim, Manninn, sem spila&i jyrir \ónginn, hafa
látið lit og hljóm í meðförum prentaranna. En
hér skal ekki fjölyrt um þessa nýskráðu forn-
sögur skáldsins. Þær bera að vísu vott um meiri
athyglisgáfu og pennalipurð en títt er um smá-
sögur viðvaninga, en í stíl og efnismeðferð
skortir þó í senn á æskilega hófsemi og stórlæti.
Um síðustu söguna, Laun dygg&arinnar, gegn-
ir öðru máli, þótt það sé í raun réttri ekki at-
hyglisverðast um hana, hversu hún tekur hin-
um fram um gerð og stíl, heldur hversu ólík
hún er þeim að blæ og fasi ef svo mætti segja.
Hér er engu líkara en nýr höfundur hafi verið
að verki, öruggari gagnvart verkefni sínu, heið-
ari í hugsun og allur léttari á sér en sá, er
hinar sögurnar skráði. Sagan er rituð í ævin-
týrastíl, en þó með nokkru blaðamennskusniði;
hún er af lítilli telpu og litlum hvolpi, sem verða
að ungri stúlku og gömlum hundi og snúast
með gerólíkum hætti við komu nýs tíma í gervi
erlends setuliðsforingja. Ævintýrið verður óhjá-
kvæmilega harmleikur, æskan fórnar tryggðinni
fyrir nýungina, af fullu miskunnarleysi, en mikl-
um rétti.
Búningur sögunnar er ekki alveg tilgerðar-
laus, mætti vera aðskornari, en þó er þetta
bezta ,,hernámssagan“ okkar, enn sem komið
er, og verður máski um sinn, því að í rauninni
er hún ekki fremur frá hernáminu 1940—? en
því hernámi, sem jafnan hlýtur að vofa yfir
hverri kynslóð — harmsaga um árekstra milli
léttúðugrar nýungagirni og blindrar, þrjózkrar
tryggðar gagnvart töfrum og valdi aðvífandi á-
hrifa.
Steindór Sigurðsson á að halda áfram að
skrifa, og ta\a á því sem hann á til, ef heilsa
hans leyfir. Vonandi verða aðrir viðráðanlegri
erfiðleikar ekki látnir gerast honum þrándur í
götu. — Hann hefur, þegar á allt er litið, unn-
ið mikinn persónulegan sigur með Launum
dygharinnar og fremur hækkað en lækkað meðal"
alin íslenzks skáldskapar á árinu 1943.
Frá Gunnari M. Magnúss kom á árinu smá-
sagnasafji: HVÍTRA MANNA LAND. Höf.
hefur verið afkastamikill um ritstörf af ýmsu
tagi og á sér ekki ólipran penna nú orðið, en
hefur til þessa farið á mis við yfirskyggingu
andans. Svo er að sjá, sem ritleikni hans, sam-
fara nokkurri hugkvæmni, ætti að geta orðið að
liði utan þeirra sviða bókmenntanna, sem
heimtufrekust eru um skáldgáfu og andríki.
Sigur&ur Haralz er á ferðinni með smásagna-
safn, NÚ ER TRÉFÓTUR DAUÐUR. Nafn-
gift bókarinnar hefur tekizt prýðilega, og að öðru
leyti hefur kverið sér það til ágætis fram yfir
ritbjástur sumra annarra að skreyta sig ekki
lánuðum fjöðrum né skrökva sig í ætt við bók-
menntir. Þar að auki á Sigurður til notalega
orðkringi og heimspeki á við margan cand.
phil.
SAGA JÓNMUNDAR I GEISLADAL eftir
Ármann Kr. Einarsson er saga einyrkja, sem
reisir sér heiðarbýli, en hafnar í samvinnu-
byggðum. Sturla í Vogum virðist ótvírætt fyr-
irmyndin, en þó höfð hliðsjón af Bjarti í Sum-
arhúsum. Hinsvegar er sagan svo stíllaus, að ekki
svarar fyrirhöfn að rekja þar áhrif annarra
höfunda. Frásögnin er yfirleitt með miklum við-
vaningsbrag, tilgerðarleg og barnaleg til skiptis,
jafnvel í senn, en ekki ófjörleg, og raunsæi
virðist höfundi alls ekki varnað, þrátt fyrir reyf-
araleg hliðarhopp. Hann býr sýnilega yfir nokk-
urri athyglisgáfu og vafalitlum dugnaði. En
hvort sem frumlegri hæfileikar en fram koma
í þessari sögu leynast með honum eða ekki,
er sú krafa ekki ósanngjörn, að hann tileinki
sér betur almenna ritleikni, áður hann lætur þá
næstu frá sér fara.
Þóroddur Gu&mundsson jrá Sandi nefnir
fyrstu bók sína SKÝJADANS. í henni eru 13
sögur og ævintýri um menn og dýr og jafn-
margar teikningar eftir Ásgeir Júliusson, sumar
mjög laglegar. Sögurnar bera vott um Ijóðrænt
þel og draumlyndi, málið er fremur hreint og
tilgerðarlaust, en lítt eða ekki um frumleg tiL
þrif. I rauninni virðist hver vel gefinn æsku-
maður með hneigð til ritstarfa geta skrifað á-
þekkar sögur, og því verður lítið af bókinni ráð-
ið um skáldeðli þessa velkynjaða höfundar.
M. Á.