Helgafell - 01.04.1954, Qupperneq 8

6
HELGAFELL
í handritamálinu hefur mikið áunnizt undanfarin ár, bæði með persónu-
legum áhrifum á ráðamenn í Danmörku, ekki sízt þá, sem heimsótt hafa
ísland, og í opinberum umræðum. Málflutningur íslendinga hefur hvorki
verið rekinn með ofurkappi né óbilgirni, en þó hvergi hvikað frá fyllsta rétti
vorum í málinu. Með' birtingu hinna dönsku tillagna gerbreyttist viðhorfið,
og nú hófst nýr þáttur í málinu, sem Islendingar voru illa undir búnir. Það
var orðið samningsmál, þar sem vega þurfti og meta, hversu langt yrði
komizt án þess að málið strandaði. Til þess þurfti lipurð, og þó einkum
skilning á þeirri staðreynd, að vonlítið væri, að gengið yrð'i að öllum vorum
kröfum. Alll of mikil bjartsýni hefur ríkt um málið, og virðist mönnum
hafa þótt sætara að hlusta á þá Dani, sem íslendingum hafa fylgt að mál-
um, en á hina, sem sífellt hafa róið á móti. Enginn var því viðbúinn þeim
tillögum, sem fram komu, og virðist málið hafa verið afgreitt í ofboði, án
þess að' íhuguð værí nægilega samningsaðstaða vor í framtíðinni.
íslendingar hafa enn litla reynslu af því að semja við erlendar þjóðir um
erfið deilumál. Ilandritamálið var því prófsteinn á því sviði, og enn er ekki
fullséð', hvernig þeir hafa staðizt það próf.
Það er mhríl nauðsyn að gera sér nú sem bezta grein fyrir, hvar vér
stöndum, og reyna að læra sem mest af fenginni reynslu. Er þá fremur von
til þess að betur takist, ef annað tækifæri gefst í framtíðinni.
III.
í umræðum um dönsku tillögurnar hefur ætíð verið klifað á því, hve
fjarri þær séu hugmyndum Islendinga um réttláta lausn málsins, en um
hitt hefur lítið verið rætt, að í þeim felst mjög mikil réttarbót. Sameign
er að vísu allt annað en einkaeign, en með henni var ótvírætt viðurkennt
af dönsku stjóminni, að liún áliti Islendinga eiga rétt til handritanna, að
minnsta kosti til jafns við Dani. Það, að þessi miðlunarleið var farin, hefur
vafalítið byggzt á því, að ekki hefur verið talið fært að koma róttækari til-
lögum í gegnum danska þingið. Sum dönsk blöð hafa talið, að fyrir stjórn
Hedtofts hafi vakað, að íslendingar fengju afhentan meginhluta allra hand-
ritanna á þessum grundvelli.
Hvernig skiptingin hefði í raun og veru orðið fæst nú aldrei upplýst,
þar sem íslendingar neituðu að ganga til samninga um tillögurnar. I slík-
um samningum er þó líklegt, að hægt hefði verið' að fá mörgu breytt til
betri vegar. Ef skilyrðin hefðu reynzt óviðunandi, hefði verið auðvelt að
slíta þeim, en það hefði mátt gera á þann hátt, að ekki hefði öllum dyrum
verið lokað að áframhaldandi umræðum, eins og gert var með hinni algeru
neitun.
Sameignarhugmyndin hefur farið ákaflega í taugarnar á mörgum, og
er það ekki alls kostar að furða, þar sem um slíkt tilfinningamál er að
ræða. Hins vegar mundi hún vafalaust ekki verða oss eins óhagstæð i
framtíðinni, eins og hún virðist vera klaufaleg á pappírnum.
Það var lagt til, að öll handrítin yrðu sameign Islendinga og Dana, og
þeim yrði skipt milli Kaupmannahafnar og Reykjavíkur eftir efni hand-