Helgafell - 01.04.1954, Qupperneq 48

46
HELGAFELL
En mörgum árum áður hafði Thorvaldsen bundizt vináttuböndum við
íslenzkan félaga á akademinu, Gunnlaug Briem, sem hafði komið 15 ára
gamall til Kaupmannahafnar, árið 1788. Hann útskrifaðist þaðan sem
myndhöggvari, en hvarf sjö árum síðar að laganámi og gerðist sýslumaður
heima á Islandi. Þar fékk hann nafnkunnasta sagnfræðing landsins, Jón
Espólín sýslumann, til þess að taka saman hina íslenzku ættartölu Thor-
valdsens, og var hún afhent iistamanninum við hátíðahöldin í Kaupmanna-
höfn 1S19. Það er þessi sam'i Briem, sem Thiele vitnar til í sambandi við’
dvöl Bertels í Ábenrá 1791, þar sem hann gat veitt sér þann munað að
kaupa sér bæði fiðlu og flautu. „Já, hann var meira að segja svo vel stæður,
að hann gat fengið sér tilsögn í hljóðfæraleik, eins og vinur hans frá þeim
tíma, Gunnlaugur sýslumaður Briem, talar enn um 1820 í einu bréfa sinna“.
Þannig getum vér kallað þrjá nafnkennda menn til skýrrar heimildar
um hin íslenzku tengsli við æskuheimili Thorvaldsens, og eru þó hinir, sem
ekki verða lengur nafngreindir, að sjálfsögðu miklu fleiri. Hér er um að
ræða persónuleg samskipti, sem rofna þá fyrst, er Thorvaldsen hefur náð
fullorðinsaldri og er kominn til Rómaborgar. Og þó — ísland varðar hann
í sjálfu sér ekki neinu. Að hann sanit sem áour, eins og síðar verður sýnt
fram á, geynrir ævilangt þetta land, sem hann hefur aldrei augum litið, í
vinsamlegu minni, þá er það einvörðungu fyrir lotningarfulla ræktarsemi
við föðurinn.
Ilér er um tvo menn að ræða, sem eiga þá hlédrægu karhnannslund,
sem gerir þeim báðum jafn erfitt fyrir um það að láta sínar dýpstu tilfinn-
ingar í ljós. Slíkt er ósvifíinn íslenzkur eðlisdráttur. Og þó eigum vér eftir
að sjá djúp þessara tilfinninga afhjúpast unz hjörtu þeirra beggja kveinka
sér undan svipuhöggum örlaganna, hjarta föðurins í biturleik og beiskju,
en hjarta sonarins í auðmýkingu.
Bréf þau, sem Bertel skrifaði föður sínum, eru því nær öll giötuð — og
öll bréf til móður hans. Af bréfum Gottskálks til sonarins hafa hins vegar
átta geymzt. Þau eru öll frá árunum 1796—1805, eða frá því að Bertel fer
til Rómar og fram til ársins áður en faðir hans deyr.
Þetta ástúðlega bréf . .. Þitt mjög ástúðarfulla bréf . .. Síðasta kær-
leiksfulla bréfið þitt . . . Þannig byrja þrjú af bréfunum. Ekki hafa það
verið kuldaleg bréf, sem hann hefur látið frá sér fara, og ekki verður séð
að þau vitni um skort á heitum tilfinningum.
ITpphaf á einu bréfi Bertels hefur varðveitzt í uppkasti, dags. 22. apríl
1822. Þar segir svo:
„Látið mig nú sjá, að þér skrifið oftar til mín þann stutta tíma, sem
ég verð hér, þar sem nú líður óð’um að þeim fagnaðardegi, þegar mér veitist
að faðma að mér mína góðu foreldra. Guð veit, hvað það verður þeim nrikil
gleðistund!“
Þegar það er haft í huga, að Bertel er um þessar mundir búinn að vera
nærfellt sex ár að heiman og hyggur auk þess til heimferðar innan fárra
mánaða, virðist slíkt bráðlæti eftir bréfum föðurins stappa nærri því að
mega teljast ósanngjarnt — á öld póstvagnsins og freigátunnar.