Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Qupperneq 76

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Qupperneq 76
JENS LOHFERT J0RGENSEN is dauðanum skilar engu. Gagnsemishugtaldnu sem er drifkraftur ljóðs- ins, er vísað á bug og sjónum beint að sjálfu ritunarferlinu. Þessi tilfærsla hlýtur að vera skilyrði fjrrir öllum bókmenntum, f^nir allri hst sem hefur það að takmarki að tjá dauðann. Þegar ég held þrd samt sem áður fram að textar J.P. Jacobsens fjalli um dauðann, ber að skilja umfjöllunina bók- staflega sem umfjöllun íkringum svartholið, þá þungamiðju sem dauðinn er í textaveröld hans, og þá staðreynd að dauðinn fer saman við endalok ritunarinnar. Þegar ég skrifa um dauðann í höfundarverki Jacobsens, þá skrifa ég einnig um allt það sem snertir dauðann í verkunmn: Trúarupp- gjörið, vangaveltur um kjmhvötina, listskilninginn og fagurfræðihugtak- ið, tilvistarlega depurð og líffræðilegt viðhorf til mannsins. Eg skjmja tilvist dauðans í höfundarverkinu sem endurlífgandi aðgerð. Hún miðlar á milli tveggja gjörólíkra viðhorfa til dauðans: Annað viðhorfið er eins- leitt, hitt sundurleitt. Það fjy'rrnefhda stuðlar að samræmi í því ferli sem það hefur orðið til úr eða veldur, það síðarnefnda veldur ósamræmi og tvístrun. Hliðstætt þessari aðgreiningu tel ég að lýsa megi fag-urfræði J.P. Jacob- sens sem hreyfingu á milli andstæðra póla sern verða yfirsterkari á víxl: Annarsvegar er fagurfræði mstrunar, hinsvegar fagurfræði einingar. Tvær ólíkar lesafstöður svrara til pólanna sem lesendum Jacobsens standa til boða: Að hluta „ffjáls“ lesafstaða sem krefst reikuls lestrar sem í raun- inni getur byrjað og endað hvar sem er í textanum og að hluta „bundin" lesafstaða sem miðar upphaf lestrarins við byrjun textans og endann við lok hans. Hér á eftir æda ég að máta þessar kenningar í samanburðarlestri á tveimur textum frá lokum höfundarferilsins, smásöguna „Fru Fonns“ frá árinu 1882 og smásögubrotið „Doktor Faust“ frá árinu 1884. „Fru F0nns“ „Fru Fonns“4 segir frá miðaldra ekkju sem á ferðalagi með tveimur upp- komnum börnum sínum hittir æskuástina sína á ný og giftist honum, þrátt fyrir mótmæli barnanna. Með honum upplifir hún 5 hamingjusöm ár í hjónabandi sem lýkur með dauða hennar eftir skjmdileg veikindi. 4 Tilvitnanir mínar úr smásögunni eru úr útgáfunni; J.P. Jacobsen: Lyrik ogprosa. Gef- ið út af Jorn Erslev Andersen. Det Danske Sprog og Litteraturselskab/Borgen, 1993. 74
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196
Qupperneq 197
Qupperneq 198
Qupperneq 199
Qupperneq 200
Qupperneq 201
Qupperneq 202
Qupperneq 203
Qupperneq 204
Qupperneq 205
Qupperneq 206
Qupperneq 207
Qupperneq 208
Qupperneq 209
Qupperneq 210
Qupperneq 211
Qupperneq 212

x

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar
https://timarit.is/publication/1098

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.