Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Síða 182

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Síða 182
ELISABETH BRONFEN Freud heldur því fram að þegar dauðanum sé teflt fram í stað andstæðu hans, fegurðarinnar, sé það ákaflega tvíbent form óskhyggju: „Val kemur í stað nauðsynjar og örlaga. A þennan hátt sigrast maðurinn á dauðanum, sem vitsmunir hans hafa lært skil á. Ekki er hægt að hugsa sér sætari sig- ur óskhyggjunnar. Val á sér stað þar sem menn verða í raunveruleikanum að sætta sig við nauðung; og það sem valið stendur um er ekki ímynd skelfingar heldur fegursta og vænsta konan.“16 Með því að staðsetja þessa tvískiptu víxlun - fegurð í stað dauða, val í stað uppgjafar frammi fyrir örlögunum - heldur Freud því fram að í mótstöðunni sem ríki á milli fegurðar og dauða búi áfoæðin tvíbendni sem geri ráð þuir hulinni sam- semd þeirra á milli. Ilér má svo finna þá veilu sem kjarnar sambúðina milli mótþróa og viðurkenningar á dauðanum.17 Allegórían sem Freud les svo að lokum út úr minninu tengist eilífri visku hinnar frumstæðu goðsagnar, því að afsala sér ástinni, velja og sætta sig við miskunnarlausa og óumflýjanlega nauðsjm þess að deyja. Það er því hægt að einangra tvö atriði sem eiga sérstakt erindi í þessa umræðu mína um skáldskaparfræði Poes - í tengslum við fegurð og kvenleika er hástigið birtingarform ókennilegs andstæðusambands við dauðann, þar sem kvíða hefur verið snúið í löngun. Tvíbendni formgerð- arinnar er slík að viðfang þessarar kynlegu blöndu kvíða og þrár verður ekki ákvarðað. Er það þráin eftir dauða annars, eða þrá til einhvers ann- ars sem er dauður? Er það dauði ástvinar, eða dauður ástvinur, staðgeng- ill eigin dauða? Og/eða er hér í raun að veði hinn almenni sannleikur um dauðann sem er æðri ást, kyngervi, kynferði? Samsetning tvíbendninnar er slík að tvær gagnstæðar merkingar eru staðfestar samtímis. Sú tvö- feldni sem ímyndunaraflið leysir úr læðingi með því að láta ástina koma í stað dauðans felur í sér hugmynd um táknmynd dauðans að baki ástinni, og þrá sem gerir mönnum kleift að bera ekki kennsl á dauðann vegna þess að það sem kemur í ljós er ekki dauðinn sjálfur heldur tvífari hans, sjálfs sín eða sátt við guðlega ákvörðun um dauðleika (þó að Freud kjósi að taka þriðja atriðið ffam yfir hin) minnir mig á tvíræðnina í merkingu orðanna „rnynd dauðans" sem eru letruð á mölfluguna í málverki Gabriel von Max. 16 Sigmund Freud (1913), bls. 299. 17 Barbara Walker [(1983) The Woman's Encyclopedia of Myths and Secrets. New York: Harper og Row] lýsir svipaðri blöndun fegurðar og dauða í samfélagi mæðraveldis- ins, þar sem fegurð og dauði, rotnun, spilling og ljótleiki voru allt mismunandi myndir af sömu gyðjunni: ,,[A] einum stað var hún falleg gjafvaxta nteyja eða blíð móðurleg fóstra; annars staðar var hún sjálf eins og lík, herfileg náæta eða skrokka- gleypir - og áttu þessar tvær birtingarmyndir eftir að verða jafndáðar“, bls. 216.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196
Síða 197
Síða 198
Síða 199
Síða 200
Síða 201
Síða 202
Síða 203
Síða 204
Síða 205
Síða 206
Síða 207
Síða 208
Síða 209
Síða 210
Síða 211
Síða 212

x

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar
https://timarit.is/publication/1098

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.