Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Side 13

EF ÉG VÆRIMYND
skilvirkari tjámngaraðferð en tungnmál sem hefur vissar takmarkan-
ir.“3
Ef við mátum aðrar listgreinar við ofangreindar skilgreiningar á mynd-
list, til dæmis bókmenntdr, þá eru það framar öðru þriðji og fjórði liður-
inn, þ.e. annars vegar myndlist sem sjónrænn tjáningarmáti og hins veg-
ar myndhst sem orðlaus boðskipti sem telja má sértæka og einkennandi
fyrir hina „mállausu“ hstgrein. Hér á eftir ætla ég að staldra sérstaklega
við íjórða hðinn, þ.e. orðlausa þáttinn og skoða hvort myndhst sé yfir
höfuð þýðingarbær. Gengið er út firá því að myndmál sé, líkt og tungu-
máhð, táknkerfi til tjáskipta. I þeirri fullvissu að öll fistaverk vísi út fyrir
sig sjálf og að tákn bendi á eitthvað annað en sig sjálf, má gera ráð fyrir
að það að „lesa myndlist“ feli í sér að þýða eitt tungumál yfir á annað.
Listfræði byggir, líkt og örrnur túlkunarvísindi, á orðræðu. Augljósasta
mótsögn fræðigreinarinnar er sú að listfræði íjallar um myndir með orð-
um og orð er ekki það sama og mynd. Osamþættanleiki myndmáls og
tungumáls kann því í fljótu bragði að virðast stóri vandi greiningar, túlk-
unar og kenningasmíðar um myndhst, að minnsta kosti ef menn ímynda
sér að orðræða um myndhst sé eins konar jarðtenging hstaverks, brú
milli verks og ytri vemleika, umheims okkar. I raun og veru er þar um
sama vandamál að ræða og öll listtúlkunarfræði standa frammi fyrir,
ekkert síður bókmenntafræði (skáldskapartexti/fræðileg orðræða) en list-
ffæði (myndmál/fræðileg orðræða). Astæðan blasir við: Orðræða um verk
er aldrei staðgengill verks.4 Orðræða um list á hverjum tíma endurspegl-
ar ekld síst breytilegar hugmyndir um samband listar og raunveruleika.
Túlkunarfræði gera jafnffamt hinum skapandi þættd fræðimennsku hátt
undir höfði.
Myndlistarmenn hafa sjálfir beinhnis gert sambandið eða sambands-
leysið milli myndmáls og tungumáls að inntaki verka sirina. Frægt er verk
belgíska súrreahstans René Magritte, „Ceci n’est pas une pipe“ sem
dregur saman í hnotskum muninn á myndmáli og tungumáli. Myndin,
sem er ofiumálverk frá árinu 1928-1929, sýnir raunsæislega málaða pípu.
3 I þessari greiningu viðhorfa er stuðst við könnun sem gerð var meðal nemenda í
námskeiðinu Aðferðafræði ogsaga listfræði við Háskóla Islands á haustmisseri 2004.
4 Roland Barthes segir hlutverk skáldsögunnar „að brjóta niður [...] núið“ en núið
nefhir hann hina ,,ósegjanleg[u] eining[u] tilverunnar“. Roland Barthes, „Skrift
skáldsögunnar“, Skrifað við núllpunkt, þýð. Gauti Kristmannsson og Gunnar Harð-
arson, Reykjavik: Bókmenntafræðistofhun Háskóla íslands, 2003, bls. 65.