Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Side 24

AÐALSTEINNINGÓLFSSON
órjúfanlegum böndum, heldur væri bókin sjálfstæður miðill með eigin
þyngd, rými og tíma, fær um að hýsa nánast hvað sem er. Bækur hans
sjálfs sameina í sér nær allar þær greinar sem ég hef nefht, sumar þeirra
innihalda vissulega hefðbundin ljóð eða frásagnir, en aðrar eru öðnun
þræði málverk, teiknikompur, skúlptúrar, skart, leikföng, jafnvel tónverk.
Samt komast þær allar fýrir í venjulegum bókaskáp.2 An þessara bóka
hefðu tæpast þróast svokölluð bókverk íslenskra myndlistarmamia, til að
mynda konseptbækur Kristjáns Guðmundssonar með innbyggðum tíma
og rými. Og þessi bóka- og ritlist er býsna stór þáttur á fimmtíu ára ferli
Dieters. Utgefnar bækur eða prentgripir með efni eftir hann munu vera
um 330 talsins; af þeim eru rúmlega 100 prentgripir þar sem ritað mál er
helsta uppistaðan.3 Hins vegar væru mistök að álykta sem svo að fjöl-
hæfni eða glíma við ólíka miðla hefðu verið Dieter takmark í sjálfn sér,
en svo var ekki. Því var hann ekki fjölhagi í venjulegum skilningi orðsins.
1 lugmyndin kom alltaf fýrst, hana þurfti síðan að prófa - eða sannreyna
- í mörgum miðlum samtímis uns hún hafði tekið svo miklum breyting-
um að engin leið var að bera kennsl á hana eða rekja hana aftur til upp-
hafsins. Og hrygglengjan í þessari aðferðafræði Dieters, hugm\’ndm að
baki hugmyndanna er umbreytingin, metamorfósis, myndgerving óhjá-
kvæmilegs - og óþægilegs - ferlis sem við verðum öll einhvern tímann að
horfast í augu við, sjálfrar hrörnunarinnar. Við þetta verður til díalektískt
samspil sköpunar og eyðileggingar sem gæðir ævistarf Dieters sérstakri
orku, lífsfjöri og síðast en ekki síst, sjaldgæfum mannskilningi.
Það liggur eiginlega í því sem hér hefur verið sagt, að í allri umfjöllun
um Dieter er næstum ógjörningur að halda aðgreindum þeim mörgu
miðlum og aðferðum sem listamaðurinn var með undir á einurn og sama
tíma. Sjálfur hafði hann að engu skilin milh listgreina, sem hafði m.a. í
för með sér að hann lét lönd og leið viðteknar reglur um eigindir þess-
ara greina, og um leið það öryggi sem fylgir slíkum reglum. Listsköpmi
hans er því oftar en ekki ferð án fyrirheits; tilvistarlegt hættuspil. Engu
að síður langar mig að reyna að fýlgja eftir breytilegum Uðhorfum Diet-
ers til ritlistar, að vísu með nokkuð ágripskenndum hætti - doktorsrit-
gerðir hafa verið skrifaðar um þetta efni4 - ekki síst vegna þess að hann
2 Aðalsteinn Ingólfsson, „Bók um bók ffá bók“, Skímir 162 (vor 1988), bls. 51-82.
3 Theodora Vischer og Bernadette Walter, Roth Tif/ie.
4 Dieter Schwarz, Auf der Bogeu Bahn. Studien von literarischen Werk voii Dieter Roth,
Ztirich: Seedorn Verlag, 1984.