Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Side 28

AÐALSTEINNINGOLFSSON
ýmiss konar forgengilegan og „ólistrænan“ efnivið, bækur og skúlptúra
gerða úr dagblöðum eða öðrum pappírsúrgangi, myndir málaðar með
bráðnum osti, grafíkþrykk gerð úr samþjöppuðum banönum, höfuð-
myndir gerðar úr súkkulaði og hrúgöld úr lífrænum og ólífrænum efn-
um, að ógleymdri mikilli myndröð úr pressuðu kryddi af ýmsu tagi. En
eins og drepið er á hér að framan er óhefðbundinn efniviðurimi og úr-
vinnsla hans ekki það sem máli skiptir, heldur sá tjáningarmáti og stef
sem þetta tvennt getur af sér. Með þessum verkum hleypir Dieter af
stokkunum mjög svo „aktúel“ umræðu um brýnan tilvistarlegan vanda,
samspil „verðandi“ og „hverfandi“ þátta tilverunnar, upplausnar og
hrörnunar, upphafhingar og angistar.
A þessu tímabili er ritlistin oftast nær hluti af þessari samsteypu ólíkra
þátta, sem sameinaðir eru innan vébanda bókverksins. I þessu samhengi
verður textinn - orðið og bókstafurinn - að sjálfstæðum efniviði, sem er
ef til vill eðlilegt framhald þeirrar „afbyggingar“ hans sem á sér stað í
konkretljóðunum. I að minnsta kosti eitt skipti, í svokölluðu Sagnbeyg-
ingarverki frá 1962, verður textinn meira að segja uppistaðan í eins kon-
ar hreyfilistaverki, þar sem lesandanum býðst að hreyfa miða til og frá og
hræra þannig upp í upprunalegu málffæðilegu samhengi.14 Það sem í
stórum dráttum gerist í bókverkum Dieters eftir 1960 er að hann afsalar
sér höfundarhlutverkinu að mestu. Nú ætla ég ekki að hafa langt mál mn
hugsanlegar ástæður þessa; vísast má nefna hér til sögunnar hugmynda-
fræði tilviljunarinnar sem var ofarlega á baugi meðal framúrsteftiumanna
í mörgum listgreinum á þessu tímabili, svo og hugmyndir Marcels Du-
champ um hlutgervinginn - readymade - hluti sem listamaður dubbar
upp í listaverk, en þær voru þá nýendurvaktar.
Dieter ber sig þannig að að hann hirðir upp af gólfinu í þeim íslensku
prentsmiðjum þar sem hann var heimagangur afgangs arkir af póstkort-
um, síður úr litabókum, niðursneidd og götuð dagblöð og annað prent-
meti, og bindur þetta efni saman nákvæmlega eins og það kemur íyrir af
skepnunni, límir, gatar eða heftar það saman í kjölinn og setur pappa-
spjöld utan um bunkann. Hvert „bókverk“ er í takmörkuðu og árituðu
upplagi og engin tvö eintök í upplaginu eins. Hrifsað úr sínu uppruna-
lega samhengi fær þetta efni, textar sem myndefiii, nýtt hálf-afstrakt
sjóngildi, myndar merkingarsvið einhvers staðar á mörkum hins læsilega
og ólæsilega. Varla þarf að taka fram að við inngrip „lesandans“ eða „not-
14 Dieter Roth, Konjugationen, Gesammelte Werke, Vol. 18, bls. 184