Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Síða 51

SNÚÐUR SKIPTIR UM HLUTVERK
orðinna. Á sama hátt og þau eru bæði strákar og stelpur eru þau bæði
fullorðin og börn og þó hvorki fullorðin né böm, enda em þau vitaskuld
kettir þegar að er gáð. Sjálfsmynd þeirra jafnt sem kyngervi era og verða
ójós og tvíbent og gefa töluvert svigrúm til túlkunar og vangaveltna.
Hér hefur aðeins verið rýnt í nokkrar hbðar tiltöltdega afmarkaðs við-
fangsefnis, fjögurra smábóka um Snúð og Snældu, og ekki reynt gera
neinn samanburð eða víðari úttekt á samspib orðs og myndar út frá ffek-
ari athugun á kyngervum og sjálfsmynd sögupersóna. Ohjákvæmilega
vakna þó ýmsar spurningar rnn viðtökur kyngervanna í íslensku sam-
hengi. Snælda er að vísu öðruvísi sem stelpa, en hið merkilega er að hin
kröftuga Snælda er viðurkennd sem skemmtileg stelpa í íslenskum viðtök-
um og væskillinn Snúður er viðurkenndur sem strákur þótt hann sé lítill
í sér. Hvergi er reynt að útskýra sérstöðu Snældu eins og til dæmis er gert
við strákastelpuna Georgínu í Fimmbókunum efdr Enid Blyton. Það er
kannski merkilegasta staðreyndin um bækumar um Snúð og Snældu í ís-
lensku samhengi og sérstæðasta gildi þeirra að viðsnúningur kynhlut-
verkanna og einkenna þeirra er viðurkenndur þegjandi og hljóðalaust.
Oneitanlega vaknar sú spurning hvort skoða megi Snældu sem hliðstæðu
við ýmsar sterkar og jafnvel ögrandi konur sem greina má í mörgum ís-
lenskum fornsögum og hvort skýringanna á því að Snælda er möguleg sé
að leita í öðmm menningarlegum og félagslegum forsendum en í upp-
runalandi sagnanna. En það yrði önnur athugun.12
„Hér sérðu Snúð.“ „Þetta er ekki pípa.“ Hvers vegna hafa íslensk börn
lesið bækumar um Snúð og Snældu af stakri ánægju án þess að sjá neitt
athugavert við kynbundin hlutverk og einkenni kettlinganna litlu? Hvað
segir þetta um viðtökuskilyrðin fyrir þessum lestri hjá íslenskum böm-
um? Ef til vill þetta: Börn era opin fyrir því sem þau sjá og þau upphfa
kettlingana í bókunum sem eins konar spegilmyndir sjálfra sín. Snúður
skoðar sig í spegli og bömin sjá sig endurspegluð í bókunum. „Hvemig
er ég?“ spyr Snúður. Bömin sjá að þótt Snúður sé strákur er hann minni
í sér en Snælda, hann er oftar hræddur en hún, en hún er á móti áræðn-
12 Þess ber að geta að Ambjöm Rristinsson, útgefandi bókanna, upplýsti á málþinginu
Orð og mynd að hann hefði séð bækumar í Danmörku árið 1952 og hrifist mjög af
þeim. Þær væra þýddar úr dönsku og það hafi verið þýðandinn sem ákvað að hafa
heiti kattanna eins og þau era.
49