Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Page 88

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Page 88
RANNVEIG SVERRISDÓTTIR sér stað hér á landi og haft áhrif á heymarlausa íslendinga á áJa-eðnu tímabili.9 Rétt eftir miðja 20. öld fer að birta til og smám saman breyttust tdð- horf til heymarlausra og táknmála til hins betra. Sá sem átti stærstan þátt í því var bandaríski málvísindamaðurinn Wilham Stokoe en fyrstu rann- sóknir hans á ameríska táknmálinu, ASL, birtast árið 1960. Stokoe varð fyrstur tdl að fjalla um það opinberlega að í þrí „látbragði“ sem táknmál- ið er fælust einhverjar reglur og að þeim mætti líkja við þær reglur sem giltu í málfræði raddmála.10 Hann setti fram kenningu um að hvert tákn væri sett saman úr þremur einingum, handformi, hreyfingu og mtmdun- arstað og síðar bættust tvær einingar við, afstaða og munnhreyfmg. Grunneiningar tákns eru því fimm og hvert tákn, hvort sem er í amer- íska táknmálinu eða öðrum táknmálum, imiiheldur alltaf allar þessar fimm einingar. Handformið segir til um údit handarimiar ef svo má segja (sjá t.d. myndir 10 og 11 í umfjöllun hér aftar), afstaðan segir til um það hvernig höndin snýr (t.d. hvort lófi snýr að eða frá líkama táknara) og myndunarstaðurinn hvar á líkama (eða við líkama) höndin er. Oll tákn innihalda einhvers konar hreyfingu (upp, niður, til hægri o.s.frv.) og munnhreyfing fylgir hverju tákni.11 Ekkert tákn er „heilt“ ef svo iná segja nema allar þessar fimm einingar séu til staðar. Stokoe barðist gegn því viðhorfi að táknmál væru einungis „mtmdir í loftinu“. Margir sem hafa séð táknmál talað hafa kannski einhvern ríma aðhyllst slíka hugmynd um tungumálið enda er orðaforði táknmála, eðli málsins samkvæmt, mjög myndrænn. Robbin Battison, aðstoðar- og 9 Widell kallar tímabilið frá 1893-1980 einangrunartímabilið í Danmörku (bls. 461) og er það sá tími sem raddmálsstefnan réð ríkjum. Um sama eða svipað tímabil er að ræða hér á landi. Berglind Stefánsdótur skólastjóri og formaður Félags hej'mar- lausra hefur tekið undir þessi orð Jonnu Widell og sagt að sömu neikvæðu áhrifa hafi gætt hér á Iandi. Hún talar um „OBBI-viðhorfin“ en „obbi“ er munnhretding sagnarinnar „að geta ekki“ í íslensku táknmáli. Berglind ræddi m.a. urn þetta í fyr- irlestri sem hún hélt 2. mars 2004 í námskeiðinu 05.10.10 Menning ogsaga heymar- lausra II við Háskóla íslands. 10 David F. Armstrong og Michael A. Karchmer, „William C. Stokoe and the Study of Signed Languages“, formáli að The Study ofSigned Languages: Essays in Honour of William C. Stokoe, ritstj. D.F. Armstrong, M.A. Karchmer og J.V Van Cleve, Was- hington D.C.: Gallaudet University Press, 2002, bls. xi-xix, bls.xv. 11 Sjá nánar Clayton Valli og Ceil Lucas, Linguistics of American Sign Language: An Introduction. Washington D.C.: Clerc Books, Gallaudet Univeristy Press, 3. útgáfa, 2000, bls. 19-36. 86
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200

x

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar
https://timarit.is/publication/1098

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.