Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Síða 138

JOSEPH KOSUTH
Hvernig er annars hægt að útskýra áhugaleysi hans gagnvart Frank
Stella, Ad Reinhardt og öðrum sem ættu að falla inn í sögulegt kerfi hans
- ef eitthvert rökrétt samhengi er þá í kenningum hans? Stafar það af því
að hann sé .. í grundvallaratriðum andvígur þeim sökum persónulegr-
ar upplifunar?“13 Eða, með öðrum orðum, „verk þeirra falla ekki að
smekk hans“?
En samkvæmt hinni heimspekilegu tabula rasa listarinnar gildir að „ef
einhver kallar það list, þá er það list“, eins og Donald Judd hefur sagt. A
þessari forsendu er unnt að fallast á að formalísk málverk og formalískar
höggmyndir séu gjaldgeng sem list, en aðeins í kraftá þess að þau eru sett
fram í samræmi við listhugmynd þeirra (t.d. rétthyrningslaga strigi sem
er strengdur á blindramma og litaður ýmsum litum í ýmsum formum
sem leiða af sér margs konar sjónræna upplifun o.s.frv.). Ef list samtím-
ans er skoðuð í þessu ljósi verður ljóst hve lítið formalískir listamenn
þurfa að hafa fýrir sköpun sinni og reyndar allir málarar og myndhöggv-
arar (sem starfa sem slíkir í dag) yfirleitt.
Þetta kemur okkur í skilning um að formalísk list og listgagnrýni
styðst við skilgreiningu á list sem byggist eingöngu á formffæðilegum
grunni. Enda þótt mikill fjöldi hluta eða mynda líti eins út (eða sjónrænt
skyldra hluta eða mynda) og kunni því að virðast skyld (eða tengd) sök-
um svipaðs sjónræns/reynslulegs „aflestrar“, þá er ekki hægt að fullyrða
neitt af þeim ástæðum um listrænt eða röklegt samband á milli þeirra.
Það er því augljóst, að formalísk gagnrýni styðst í slíkum mæli við
formffæðina að hún hallast óhjákvæmilega að formffæði hefðbundinnar
listar. Og í þessum skilningi tengist gagnrýni þeirra hvorki „vísindalegri
aðferð“ né raunhyggju af neinu tagi (eins og Michael Fried vill vera láta
með nákvæmum lýsingum sínum á málverkum og öðru „fræðilegu“
glingri). Formalísk gagnrýni er aðeins greining á efnislegum eiginleikum
ákveðinna hluta sem gefur að líta í formfræðilegu samhengi. En þetta
bætir engri þekkingu (eða staðreynd) við skilning okkar á eðli og hlut-
verki listar. Né heldur segir hún neitt um hvort hlutirnir sem verið er að
greina séu yfirleitt listaverk enda sneiðir formalísk gagnrýni ávallt hjá
listhugtökum þeirra. Astæðan fýrir því að hún tekur ekki listhugtökin til
umfjöllunar er einmitt sú að formalísk list er ekki list nema í krafti þess
að henni svipar til fýrri tíðar listaverka. Það er hugsunarlaus list. Eða,
13 Lucy Lippard notar þessa tilvitnun í neðanmálsgrein í sýningarskrá yfirlitssýningar
Ad Reinhardt, janúar, 1967, bls. 28.
136