Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Page 190

W.J.T. MTTCHELL
áhuga og jafhvel ekki heldur sögu þeirrar heimspekilegu rannsóknarleið-
ar sem hann fylgir. Hann hefur ekki margt að segja um etni sem lengi
hafa þótt mikdlvæg eins og ritskoðun, siðferðilegt eða uppbyggjandi hlut-
verk listarinnar, spumingar um póh'tík og hugmyndafræði sem óhjá-
kvæmilega snerta hstsköpun og listnotkun. Það sem meira er, hann dreg-
ur ekki í efa sögulegt eðh hugmyndarinnar um hstina sjálfa og virðist
vinna út ffá þeirri forsendu að hún sé einfaldlega algild kategóría sem
hægt er að lýsa út ffá hludausu rökgreiningarsjónarhomi.30 Þessar alvar-
legu takmarkanir gefa færi á andmælum gegn Goodman sem ekki þurfa
að koma á óvart. Ein geta verið þau að þessi afstaða hans að vera „hand-
an við hugmyndaffæði“ sé dæmigerð fyrir borgaralega sjálfsblekkingu og
engin listkenning geti risið undir nafni án þess að skipa sér, beint eða
óbeint, einhvers staðar í flokk. Sögulega séð mætti því vísa verki Good-
mans á bug sem dæmigerðri afurð ákveðinnar nútímahugsimar, sömu af-
stöðu og færði okkur ffnirbæri eins og rökgreiningarheimspeki og „gild-
isff jáls“ félagsvísindi.
I vissum skilningi er ekki hægt að svara þess háttar gagnrýni og ég er
ekki með öllu viss um að hún gefi tilefni til óánægju með kerfi Good-
mans. Enginn vafi er á því að Goodman hefur engan áhuga á póhtík og
ef hann aðhyllist einhverja fagurffæðilega afstöðu eða siðferðilega
stefiiuyfirlýsingu, þá heldur hann því ekki á loftá í Languages ofArt. Það
sem kemst næst hugmyndaffæði Goodmans er frjálslynd fjölhyggja, kerf-
isbundið umburðarlyndi gagnvart andstæðum útgáfum, kemtingum og
kerfum, en þó með nokkrum takmörkunum. Goodman hefur hvorki um-
burðarlyndi gagnvart platónisma í heimspekinni né algildishyggju í lífinu
(aðdróttun „hlutlauss“ marxista um hugmjmdaffæði „gegn betri vitund“
myndi líklega láta harm ósnortinn). Það er einhver hreintrúarstrangleiki
sem fylgir óvæginni gagnrýni hans á dulspeki og sífelldu niðurrifi á bæði
hafa gildi vegna þess að því mistekst að sýna heildstæðan, skiptilegan heim, verk sem
neitar að fylgja nokkrum mælikvörðum um hvað sé tækt eða ótækt.
30 Tillaga Goodmans um að við skiptum út spumingunni „Hvað er List?“ fyrir
„Hvenær er List?“ í Ways of Worldmaking, bls. 57-70, gefur til kynna hversu opnar
kategóríur hans eru fyrir sögulegri nálgun. Þegur Goodman hins vegar fylgir þess-
ari spumingu eftír í leit að „einkennum hins fagra“, þá kemur í ljós að þessi einkenni
era afar hE hefðarviðmiðum nútíma formstefnu: þéttleiki, mettun, sem túlkunarrík
eða lifandi dæmi um fyllingu, og „margþætta eða flókna tilvísun“ (sjá bls. 67-68). Ef
beitt er sögulegri nálgun út frá orðum Goodmans, þá þyrfti að byrja á því að spjnja
hvort tíl séu aðferðir í vestrænni nútíma listhefð eða fyrir utan hana, sem brjóta í
bága við mörg af þessum einkennum.