Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2006, Qupperneq 39

MYNDIR MEINA
Saman mynda læknar tiltekmn hóp. Menntun þeirra og reynsla í starfi
aðgreinir þá frá öðrum samfélagshópum. I hnotskurn má segja að það
sem móti afstöðumyndhvörf lækna hvað mest sé sú innsýn sem þeir hafa
hlotið í innviði mannsfikamans. Þeir þekkja betur en flestir aðrir hvað á
að vera til staðar í heilbrigðtun líkama og hvað ekki, hvemig shknr
hkami htur út og síðast en ekki síst hvemig merki um hreysti og heil-
brigði birtast í hinum ýmsu rannsóknum sem hægt er að framkvæma.
Það em þessir þættir sem móta ákveðið samfélag með læknum, samfélag
sem þeir byggja orðræðu sína á og mótar hugmyndir þeirra um ferðalag
mannsins efdr hinum ímyndaða heilbrigðisási.
Asinn sem birtist í orðræðu læknisfræðinnar sýnir að fullkomið heil-
brigði er aðeins ákveðið normalgildi á honum miðjum, ekki hæsta mögu-
lega gildi líkt og lesa má út úr greiningu Lakoffs og Johnsons.6 Alvarleg
veikindi geta því bæði orsakað tilfærslu upp og niður ásinn. Þegar
raxmsóknamiðurstöður á til dæmis lifrarprófum em „upp úr öhu valdi“
gefur það til kynna að tun sjúklegt ástand sé að ræða. Hækkun á hjarta-
ensímum gefur sömuleiðis til að kynna að hætta sé á ferð og það er
jafnslæmt að blóðsykur falli og að hann rjúki upp. Orðalagið að hvers
konar „blóðprufur séu upp“ þýðir að viðkomandi einstaklingur er illa
haldinn. Hækkandi tölur yfir líkamshita gefa sams konar vísbendingu.
Fyrir vikið getur það verið merki um bata þegar talað er um að sjúk-
lingur sé „á niðurleið“ eða „að koma niður“. Hér er það hið tæknilega
sjónarhom og hin sértæka þekking læknisins á innviðum líkamans og
starfsemi hans sem mótar orðræðuna. Möguleikar læknismenntaðra ein-
stakhnga til að sjá heilbrigði fyrir sér á tölulegan hátt valda því að orð-
ræða þeirra er með öðrum hætti en almenningsins sem aðeins sér lík-
amann utan frá og miðar orðaval sitt því eingöngu við hvort hann sé í
figgjandi stöðu eða uppréttur. Grunnurinn er enn hffræðilegur en
menntun læknisins, reynsla og samvistir við aðra lækna, breyta áherslun-
um sem brjótast ffam í tungumálinu.
Hin sértæka notkun á afstöðumyndhvörfum í orðræðu læknisfræðmnar birtist etnna
helst í daglegu tah en ratar sjaldan í kennsluefhi, ffæðigreinar eða annað prentað
efni. Umfjöllun í þessum kafla er því byggð á viðtölum við tvo deildarlækna á Land-
spítala-Háskólasjúkrahúsi.
Að sjálfsögðu má ekki gleyma því að eftdr sem áður getur veikur einstaklingur einnig
ferðast niður efdr þessum ási. Blóðkomum getur tál að mynda fækkað og undir slík-
um kringumstæðum væru hefðbundnari afstöðumyndhvörf nomð.
37