Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2006, Page 7

SAGA OG MINNI í STRÍÐI OG FRIÐI
um víðtækar rannsóknir sínar á arfleifð stríðsins í Suður-Affíku 1899-
1902 (Búastríðsins). Hún leggur áherslu á að söguritun sé mótandi iðja
sem ekki getá byggst á flatri rakningu staðreynda og því beri rannsak-
andanum að draga fram þau túlkunaratriði sem umlykja, takmarka og
móta lestur á fortíðinni og þá merkingarsköpun sem í þessari iðju felst.
Arfleifð helfararinnar og heimildagildi vimisburðarins er til skoðunar
í grein Gunnþórunnar Guðmundsdóttur sem fjallar um áhrif og afleið-
ingar falsaðra endurminrúnga úr útrýmingarbúðum nasista. Hún rekur
viðtökur eins slíks verks og skýrir hvernig þessar viðtökur litast af því
hve vitnisburðurinn hefur orðið mikilvægt tæki til að skilja helförina.
Falsaðar endurminningar hafa verið kallaðar minningaþjófhaður og hér
er vakin athygli á því hvernig kynslóðin eftir stríð hefur þurft að glíma
við minningar foreldra sinna og þá tilfinningu að þeirra minningar séu
orðnar órjúfanlegur hluti hennar eigin fortíðar.
Það verða til athyglisverðar hugmyndir og ímyndir um óvininn í
köldu stríði. Rósa Magnúsdóttir bendir á hvernig viðhorf almennings í
Sovétríkjunum til Bandaríkjanna tók breytingunum á mismtmandi stig-
um kalda stríðsins. Til að draga upp mynd af viðhorfi sovésks almenn-
ings hefur Rósa hagnýtt sér bæði dómskjöl og skýrslur flokksnefnda
Kommúnistaflokksins frá árunum eftir síðari heimsstyrjöldina, en ekki
síður mikið magn bréfa sem almenningur skrifaði stjórnvöldum og þar
sem fram koma fjölbreytileg sjónarmið í garð Bandaríkjaxma.
Að þessu sinni eru í heftinu þrjár aðsendar greinar um bókmenntir.
Dagný Kristjánsdóttir skoðar hér höfundarverk Kristínar Omarsdóttur
og þá sérstaklega „kynferði, vald og þunglyndi eins og þau birtast í tungu-
málinu“ í verkum hennar. Kristín hefur sent frá sér þölda mikilvægra
verka sem Dagný setur hér í mjög þarft fræðilegt samhengi kynjafræða
og hinsegin ffæða.
Jón Karl Helgason fjallar um skáldsöguna Eftir örstuttan leik eftir
Elías Mar sem lést nú nýverið í maí 2007. Jón Karl setur skáldsöguna í
samhengi sjálfsagna eða sögusagna í glöggri greiningu á því hugtaki,
sögu þess og tilurð. Af umfjöllun hans er augljóst hve frjótt hugtakið er
í bókmenntagreiningu og bregður um leið nýju ljósi á margslungið verk
Elíasar.
Oft hefur verið bent á fyrirmyndir Halldórs Laxness í íslenskum forn-
bókmenntum í Gerplu. I grein sinni rekur Magnús Fjalldal þátt enskra
heimilda í verkinu og dregur fram á hvaða hátt Halldór nýtti sér þær.
5