Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2006, Blaðsíða 165

ORIENTALISM (2003)
var á dagskrá. Á hverju nýju skeiði og tímabili verður til afbökuð þekkmg
um hin fyrri, hverju þeirra fylgja nýjar hugmyndir sem takmarka sýn
manna og ný ágreiningsmál koma fram.
Hugmynd mín í Orientalism er að nota húmaníska gagnrýni til að opna
átakasvæðin og innleiða lengra ferli við íhugun og greiningu, sem gæti
komið í staðinn fyrir að ætt sé áffam með stuttum ofsafengnum um-
ræðuhviðum sem stoppa alla hugsun og festa okkur í alhæfingum og ill-
skeyttum deilum með það eitt að markmiði að skapa samkennd hjá fjöld-
anum um ófrið og átök, frekar en stefnt sé að skilningi og vitsmuna-
legum umræðum. Eg hef kallað þessa tilraun mína „húmanisma“ en það
er orð sem ég þrjóskast við að nota þó að fágaðir póstmódermskir gagn-
rýnendur hafi fullir fyrirlitningar hafnað því. Það sem ég á við með
húmanisma er í fyrsta lagi viðleitni til að losa okkur undan Blake-ískum
hugarfjötrum til að við getum beitt hugsun okkar í sögulegu og skyn-
samlegu samhengi í því markmiði að öðlast skilning sem byggist á íhug-
un og raunverulegum uppgötvunum. Þar að auki lifir húmanisminn
áfram í þeirri tilfinningu að tengsl séu á milli túlkenda og annarra sam-
félaga og tímaskeiða. Þess vegna eru, strangt tiltekið, einangraðir húman-
istar ekki tdl.
Með þessu á ég við að öll svið tengjast öllum öðrum sviðum, og að
það sem gerist í heiminum er aldrei einangrað og algerlega laust við ut-
anaðkomandi áhrif. Það sem er miður uppörvandi er að á sama tíma og
gagnrýnar menningarrannsóknir draga þessa staðreynd fram í dags-
ljósið, virðist sem skoðanir á þessum nótum hafi sífellt minni áhrif, en
viðhorf þar sem viðfangsefnin eru smættuð niður í andstæða póla efdr
landsvæðum eins og „íslam og Vesturlönd“ virðast ætla að verða ofan á.
Mér hefur lengi fundist að þau okkar sem vegna kringumstæðna lif-
um fjölmenningarlegu lífi, sem tekur bæði tdl Vesturlanda og íslams,
beri sérstaka vitsmunalega og siðferðislega ábyrgð á því sem við gerum
sem mennta- og fræðimenn. Eg tel að okkur beri ótvírætt skylda til að
flækja málin og/eða kollvarpa orðasamböndum sem einfalda hlutina og
þeirri tegund óhlutstæðrar hugstmar sem er áhrifamikil en leiðir hugann
frá raunverulegri sögu og upplifunum mannanna inn á svið þar sem hug-
myndafræðilegur tilbúningur, frumspekilegir árekstrar og tilfinningar
fjöldans ráða ríkjum. Með þessu er ég ekki að segja að við megum ekki
tala um málefhi er varða óréttlæti og þjáningu, heldur að slík umræða
verði að fara ffarn innan ákveðins samhengis sem er í greinilegum tengsl-
í63