Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2006, Blaðsíða 100

DAGNÝ KRISTJÁNSDÓTTIR
valið að skoða sem dauða eða lifandi. Róttæk notkun klisja felist í því að
rjúfa hina sjálfkrafa útsendingu þeirra, setja þær í óvænt samhengi og
nota möguleika þeirra. Hún vitnar í Anthon C. Zijderveld sem segir um
klisjuna:
Klisja er hefðbundið form mannlegrar tjáningar (í orðum, hugs-
unum, tilfinningum, svipbrigðum, gjörðum) sem hefur misst
frumleika sinn og leitandi, nýskapandi vald sitt vegna endur-
tekinnar notkunar. Þó að henni takist af þessum sökum engan
veginn að bæta neinu við félagsleg samskipti og miðlun upp-
lýsinga, gegnir hún félagslegu hlutverki af því að henni tekst
að koma á samskiptum (hugarstarfsemi, tilfinningum, vilja og
gjörðum) þó að hún forðist pælingar um merldngu. Félagsleg-
ur kjarni klisjunnar felst í því hvernig henni tekst að leysa af
hólmi hina upprunalegu merkingu með félagslegri merkingu.
Þetta tekst ef hún er endurtekin nógu oft og menn forðast að
spyrja hvað hún þýði.35
í sögum Kristínar bresta menn á með klisjum einmitt við sína nán-
ustu, einmitt til að halda gangandi samskiptum sem hafa rnisst alla inerk-
ingu aðra en þá sem ekki má tala um. Móðirin í síðari hluta Hamingjan
hjálpi mér I og II er alltaf að skrifa hugleiðingar sínar og „listræna smá-
texta“ í litla bók og eðlilegast er að skoða ótengdan kafla sem heitir „A
höggstokknum“ sem leiktexta efdr hana:
Ég sit í hásætinu. Sonur minn kemur og bindur klútfytir augun á mér.
Maðurinn minn kemur og tekur um lófa mína og kyssir þá afiur og
aftur. Dóttir mín nær í exina. Eg heyri það því htin er bytjuð að æfa
sig á köttunum. Maðurinn minn grætur.
35 ,A cliché is a traditíonal form of human expression (in words, thought, emotions,
gestures, acts) which - due to repetitive use in social life - has lost its original, often
ingenious heuristic power. Although it thus fails positívely to contribute meaning to
social interactions and communicatíons, it does function socially, since it manages
to stimulate behaviour (cognition, emotion, volition, action), while it avoids reflec-
tion on meaning. The sociological essence of a cliché consists of the supersedure of
original meanings by social functions. The supersedure is caused by repetitive use
and enhanced by the avoidance of reflection.“ Anton Zijderveld, On Clichés: The
Supersedure of Meaning by Function in Modernity, London, Boston: Routledge and
Kegan Paul, 1979, bls. 10. Ég vil þakka doktorsnema mínum, Olgu Holowniu, fyrir
að vekja athygli mína á þessu atriði sem hún fjallar um í doktorsritgerð sinni um Þór-
arin Eldjám og Carol Ann Duffy sem hún hyggst leggja ffam við Háskóla Islands.
98