Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2006, Side 15

,SVO SEM í SKUGGSJÁ, í ÓLJÓSRI MYND'
stjórnarhætti sem breska stjórnsýslan lét eítir sig í hinum innlimuðu
fyrram Búalýðveldum, Transvaal og Free State, þar á meðal skýrslur um
kyrrsetningar- eða fangabúðirnar sem komið var á fót á því tímabili
stríðsins sem kallað var „sviðin jörð“ og skærahernaður stóð sem hæst.14
Einnig era geymdar í þremur meginsöfhum meira en 80.000 ljósmyndir
eftir ýmsa ljósmyndara, einkum atvinnuljósmjmdara sem unnu í bæjum
og þorpum víða í Suður-Afríku. Þessar ljósmyndir vora aðallega teknar
fýrir tilstilli Búa en vora stundum pantaðar af stjórnendum fangabúð-
anna. Margir ljósmyndaranna seldu blaðamönnum og dagblöðum ljós-
myndir og buðu þær einnig til sölu á ljósmyndastofum sínum. Þá era
varðveittir um þrjú hundrað styttri og lengri vitnisburðir kvenna um
stríðsreynslu sína, sem skrifaðir era á Taal-máli eða eldri afríkönsku eða
þá hollensku. Um þriðjungur vitnisburða þessara var gefínn út á árunum
1902 til 1940. Hinum sem safnað var af fýrstu þjóðernissinnuðu kvenna-
hreyfingunum var ekki komið á prent en hafa síðan ratað í skjalasöfn.
Hindranir sýnileikans
Flestir þeirra sem vinna að heimildarannsóknum í sagnfræði komast að
því að þær „menjar sem eftir standa“ era oft brotakenndar, ófullgerðar
skrár um það sem gerðist einhvern tíma í fortíðinni. Flestir sjá líka að
hægt er að bæta úr skorti á þekkingu á samhengi - eins og í tilfelli Barthes
varðandi Viktoríu drottningu og John Brown - og er slíkt mikilvægur
þáttur í undirbúningi rannsóknar á viðfangsefninu. En auk þess getur
jafnvel fróðasti rannsakandi fengið það stundum á tilfinninguna að hann
hafi mætt einhverju sem er „í eðli sínu“ ekki hægt að skilja að fullu. Þetta
er ekki vegna þess að tírninn hefur liðið og gögnin sem hafa varðveist era
ófullkomin, heldur vegna einhvers undirliggjandi þáttar sem bundinn er
Musenm of the Boer Repuhlics; (c) vitnisburðir kvenna: söfn vitnisburða og einstakir
vitnisburðir útgefnir 1902-1940 og vitnisburðir í handritum í Free State Archives De-
pot og Transvaal Archives Depot. Oll þessi söfh eru í Suður-Afríku.
14 Eftir tímabil „sviðinnar jarðar“ í stríðinu kom breski herinn upp búðum meðfram
helstu jámbrautum þar sem fólkinu var „safhað saman“ í tjaldbúðum. Vegna skæðra
mislingafaraldra, lungnabólgu, taugaveiki og iðraveiki, og stundum óhreinna vatns-
birgða og vandamála við skolphreinsun, rauk dánartíðnin upp úr öllu valdi á aðeins
fjórum mánuðum eða svo. Síðar meir var dauða 26.370 kvenna og barna í „hvítu“
fangabúðunum minnst af talsmönnum Afrikaner-þjóðemisstefhu þegar henni óx fisk-
ur um hrygg.
13