Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2006, Page 86

DAGNÝ KRISTJÁNSDÓTTIR
sá að heimurinn skiptist í lifandi dauða og dauða lifendur eða jafavel að
sá sem ekki hafi lifað lífinu til hins ítrasta geti ekki dáið þ\d það sé ekki
frá neinu að deyja. Sögurnar tvær í Hamingjan hjálpi mér I og II eru hlið-
stæður, tvenns konar nálgun að sama viðfangsefai.
Sameiginleg þessum þremur bókum er kannski einföld en flókin
spurning: Hvers vegna gengur fólki svo dæmalaust illa að elska hvert
annað?
Jndith Butler - hvað er kona?
Róttækustu og umdeildustu kenningar Judith Butler er að finna í fyrstu
bókhennar Gender Trouble (1990; Kyngervisusli)5 þar sem hún rökstyður
það (í ffamhaldi af kenningum Michel Foucault) að kymið sé búið til í
tung'umálinu.
I nýju kvennahreyfingunni í byrjun áttunda áratugar síðustu aldar var
það kennt að auk kynjanna tveggja sem væru lífffæðileg og meðfædd (e.
sex) væri hægt að tala um annars konar kyn, sálffæðilegt og menningar-
legt, sem kallaðist kyngervi (e. gender). Lífffæðilegt og sálffæðilegt kyn
þurfa ekki að fara saman eins og kynskiptingar sýna klárlega og margir
sætta sig illa við það kyngervi sem þeim er úthlutað við fæðingu. Þessi
nýja tvískipting í kyn og kyngervi gerði femínistum kleift að losa sig frá
líffræðilegri nauðhyggju og eðlishyggju og þessi tvískipting varð nánast
trúarsetning í femínískum ffæðum. Butler vefengir hana hins vegar. Hún
fylgir Foucault að málum í því að kynið sé ákvarðað í orðræðu sam-
félagsins og hún gengur lengra með því að segja að hið líffræðilega kyn
sé heldur ekki undanskilið orðræðtmni. Það fari ekkert á undan mngu-
málinu sem kalla megi „kyn“. Þegar nýfæddu barni er lyft upp ffá móð-
urskautinu gefar ljósmóðir eða læknir fyrir hönd samfélagsins fyrsm og
afdrifaríkustu skilgreininguna á því hvað „það“ sé: Það er stúlka! En að
gera úr „því“ stúlku endar ekki þar með, segir Butler.6 Það er nefailega
í mngumálinu og með tungumálið að vopni sem við búurn kynið til og
5 Judith Buder, Gmder trouble. Feminism and the subversion of identity, London og New
York: Roudedge, 1990. Þýðingu urilsins sæki ég til Geirs Svanssonar sem hefur
verið geysihagur orðasmiður í hinsegin fræðrmum. Geir Svansson, „Osegjanleg ást.
Hinsegin sögur og hinsegin fræði í íslensku samhengi“, Skírnir, haust, 1998, bls.
476-527.
6 Mikið hefur verið vitnað til þessa frasa eða „the girling of the girl“, sjá Judith Buder,
Bodies that matter. On the discursive limits ofsex, New York: Roudedge, 1993, bls. 7-8.
84